AutoCAD’de Örnek Bir Kalorifer Projesi III..

Merhaba;

Geçen yazımda özellikle kalorifer tesisatlarında boru çaplandırması ile ilgili bilgilerimi sizlerle paylaşmıştım, bu yazımda ise örnek kalorifer tesisatı projemize ısı yalıtım formunun hazırlanması ile devam ediyoruz.

Binalarda enerji verimliliği ile ilgili olarak 29 Nisan 1998 tarihinde yayımlanan tavsiye niteliğindeki, TS 825 "Binalarda Isı Yalıtım Kuralları" standardı; 14 Haziran 1999 tarih ve 23725 sayılı resmi gazetede yayımlanarak ve bu standardın paralelinde hazırlanan "Binalarda Isı Yalıtım Yönetmenliği'nin" 08 Mayıs 2000 tarih 24043 sayılı resmi gazetede yer alması ile 14 Haziran 2000 tarihinden itibaren uygulaması zorunlu standart olarak yürürlüğe girmiştir. Yeni inşa edilecek bütün yapılarda ve mevcut yapıların alanlarının %15’i ve daha yukarı oranlarda tadilat işlerinde ısı yalıtım projesinin yapılması zorunludur. Isı yalıtım hesaplarında özellikle göz önüne alınması gereken bir kaç faktör vardır, bu faktörler binanın mimari özellikleri, ısıtma sisteminin karakteristiği, iç ve dış iklim koşulları, güneş enerjisi ve iç ısı kazançlarıdır.

Isı yalıtım projesi binanın dış yapı kabuğunun yapısal özellikleri ile ve bu yapı kabuğunun enerji transferinin izin verilen sınır değerler içinde kalması ile ilgilenir. Yapı dış kabuğunu oluşturan Dış duvar, Dış pencere, Çatı, Toprak temeslı döşeme, vb. Yapı bileşenlerinin hesaplanan ısı iletim katsayısı (k) değerlerinin yönetmeliğe uygun olması ve yoğuşma ve buhar geçişininde yine izin verilen değerler içinde kalması gerekir. Bunun yanında uygun olmayan k değerleri ile de yine uygun bir ısı yalıtım formu hazırlanabilir, bu tamamen yapının mimari karakterisliğine ve saydam/opak alanların oranına bağlıdır.

Isı yalıtım projesinde belirtilmesi gereken binanın özgül ısı kaybı ve yıllık ısıtma enerjisi ihtiyacı çizelgeler halinde hazırlanmalı ve idareye Isı yalıtım projesi başlığı altında sunulmalıdır. Bahsi geçen çizelgeleri hazırlamak çok zor olmamakla beraber devamlı tekrarlanan işlerde hata yapma payının yüksek olması nedeniyle ve zamandan tasarruf edilmesini sağlamak için bizler ısı yalıtım hesaplarında MTH için K Değeri Hesabı yazılımını tercih ediyoruz. Birkaç tıklama ile birlikte ısı yalıtım formu hazırlanabiliyor.

Isı Yalıtım projesi hazırlanmasındaki ilk basamak yapının ısı ihtiyacı kimlik belgesinin hazırlanmasıdır. Isı ihtiyacı kimlik belgesi projeyi yapan projeci ve yapının bilgilerinin yer aldığı standart bir föydür. Bu form üzerinde ayrıca ısı yalıtım hesapları ile ortaya çıkan yapının müsade edilen maksimum yıllık ısıtma enerjisi ihtiyacı ile hesaplanan yıllık ısıtma enerjisi ihtiyacı bilgileri, Binanın enerji verimliliği indeksi bulunur.

Binanın özgül ısı kaybı hesabı çizelgesini hazırlamak için binayı oluşturan dış yapı kabunun mimari plan veya görünüş resimlerinden irdelenmesi gerekecektir. Dış pencereler için yapının hangi yönünde hangi bileşenin ne kadar alan kapladığının hesaplanması gerekecektir. Ayrıca gölgeleme faktörleri olan r ve gL değerleride yine dikkate alınmalıdır.

r=0.8 ayrık ve az katlı binaların bulunduğu bölgelerde,

r=0.6 Ağaçlardan kaynaklanan gölgelemeye maruz,

r=0.5 Bitişik nizam veya çok katlı binaların bulunduğu bölgelerde.

gL=0.85 Tek cam için

gL=0.75 Çok katlı cam (berrak) için

gL=0.50 ısıl geçirgenlik değeri 2.0 watt/m2K olan ısı yalıtımı üniteleri için

Bina özgül ısı kaybı (H) değeri H = Hi + Hh yoluyla bulunur. Bu formuüldeki Hi iletim yoluyla ısıkaybı, Hh ise havalandorma yolu ile ısı kaybıdır.

Hi = nAxU + IxUi değeri ile tespit edilir. Bu forlüde AxU binanın tüm dış yüzeylerinden oluşacak ısı kaybını, IxUi de ısı köprüleri ile oluşabilecek ısı kaybını sembolize eder.

nAxU = UDxAD + UpxAp + 0.8 + UTxAT + 0.5 + UtxAt + UdxAd + 0.5 + UdiscxAdisc olarak bulunabilir.

Buna göre binayı çevreleyen dış yapı kabuğuından oluşacak nAxU değeri ile ısı köprülerinden oluşacak IxUi değeri bina özgül ısı kaybının bulunmasında Hi değerinin tespit edilmesi için kullanılır. Havalandırma yoluyla oluşacak ısı kaybı değerinin bulunması için aşağıdaqki yöntem kullanılabilir.

Hh = 0.33 nh x Vh

Bu förmülde

Hh : havalandırma yoluyla oluşan ısı kaybı (W/K)

0.33 : ortalama iç hava yoğunluğu x ısınma ısısı

nh : değişim katsayısı

Vh : Bina bürüt hacmi (m3) ( 0.8 x Bina hacmi)

Olarak kullanılabilir.

Isı yalıtım formu hazırlanmasında son aşama, Yıllık ısıtma enerjisi ihtiyaç çizelgesinin hazırlanmasıdır. Bu çizelge bina özgül ısı kaybı değeri, aylık sıcaklık farkları ve güneş ısı kazançlarını da dikkate alarak kazanç kullanım faktörü oluşturur ve binanın yıllık ısıma ihtiyacını tespit eder.

Kazanç kullanım faktörünü açmak gerekirse, yapının ısıtma ihtiyacının azaltılmasını sağlayacak, ısı kaybı değerinin güneş ve iç kazançların toplanıma oranlanmasına kazanç kullanım faktörü diyebiliriz.

KKOay = ( F g ay + F i ay ) / ( H x (T i ay – T d ay)

Bu formülde

F g ay : Aylık ortalama güneş enerjisi kazançları (W)

F i ay : Aylık ortalama içn kazançlar (W)

H : bina özgül ısı kaybı (W/K)

T i ay : aylık ortalama iç sıcaklık (°C) (19 alınır)

T d ay : aylık ortalama dış sıcaklık (°C) (8 alınır)

Son olarak bu hesap için olması gereken enerji ihtiyacı ve hesaplanan enerji ihtiyacı değerleri kontrol edilerek hesabın standarda uygunluğu kontrol edilir. Hesaplanan ısıtma enerji ihtiyacı değeri, bu hesap için olması gereken ısıtma enerji ihtiyacından küçük veya eşit çıkmalıdır. Bu hesaplar sırasında da kullandığımız bir çok tablo ve katsayı mevcuttur. Isı yalıtım standardını daha iyi anlamak ve özümsemek istiyorsanız benim tavsiyem Makine mühendisleri odası yayını olan Binalarda ısı yalıtım proje hazırlama easaları, yayın no MMO/247/2000 kitabını edinmenizdir. Tabiki bu yayını edinmekle işleriniz hızlanmıyacak, projelerini bir anda çözülmeyecektir, eğer böyle bir sihirli deynek arıyorsanız adresi biliyorsunuz MTH için K Değeri Hesabı.

Bir dahaki yazımda ısı kaybı hesabına bir giriş yaparak AutoCAD’de örnek bir kalorifer projesi çalışmamıza hız katmış olacağız. Hoşçakalın.

AutoCAD’de Boru Çaplandırma III

Merhaba arkadaşlar,

Bugün, Kalorifer tesistı tasarımı konumuza bir virgül koymak istedim, nedeni ise yazı dizisinin ilerliyen bölümlerinde de işimize yarıyacağını düşündüğüm, mekanik tesisat projelerinde boru çapı seçimi ile ilgili pratik notlar vermek isteyişimdir. Bildiğiniz üzere mekanik tesisat projelerinde ısıtma klima soğutma tesisatları için proje tasarımları yaptığımızda, ısıl transfer için gerekli olan enerji taşınımımı genellikle soğutucu, ısıtıcı akışkanlar ile yapıyoruz.

Bu akışkanlar içerisinde çoğunlukla kullandığımız akışkanlar; su, hava, soğutucu gazlar vb dir. Bu yazımda özellikle sıhhi tesisat, kalorifer, yangın, havalandırma gibi tesisat disiplinleri için pratik boru çapı seçim tabloları ve abaklarını sizin dikkatinize sunucağım. Bu abaklar ile AutoCAD’de mekanik tesisat projeleri tasarlarken sıkça karşınıza çıkacak –acaba boru çapı ne olmalı- sorusuna bir cevap bulacaksınız. Gerçi bu soruyu sormadanda projelerini tasarlıyabilirsiniz, MTH için Proje Hesapları v2.4 modülü, mekanik tesisatta proje hesapları olarak adlandırdığımız küçük hesaplara dahil 12 çeşit hesabı sizler için bir hesap makinesi kıvraklığında hesaplıyor zaten.

Öncelikle sıhhi tesisat için, boru çapı tablosu vermek istiyorum. Bildiğiniz üzere kullanma suyu boru çapı soğuk su ve sıcak su olmak üzere iki farklı kriter dikkate alınarak bulunuyor. Kullanma soğuk suyu için genellikle Yükleme birimi (YB) diye adlandırdığımız vitrifiyelerin 5 mSS akma basıncı altında vermiş oldukları maksimum su debisi dikkate alınıyor.

Buna göre kullanma soğuk suyu tablosunu vermeden önce çeşitli vitrifiyelerin YB katsayılarına bakmakta fayda var.

Vitrifiye	YB
Banyo – Duş	2.5
Eviye – Şofben	1.0
Çamaşır musluğu	1.0
Lavabo bide	0.5
Hela – Pisuar	0.5
Kurna	2.5
Bulaşık mak. Musluğu	1.0

Yükleme Birimleri sistem debisininde boyutsuz bir katsayısı olduğunu düşünürsek, boru çapı ve hidrofor seçimlerinde de yükleme birimleri Lt/Sn. Birim dönüşümü yapılarak tesisatın ve yapının her hangi bir noktasındaki su ihtiyacı tespit edilebilir.

Q = 0.25 x √ YB

Bu formülde

Q (Lt/sn) Su debisi

0.25 Katsayı

YB Vitrifiye yükleme birimi katsayısı

Örnek olarak 125 YB olan hidrofor başlangıcındaki YB katsayısı 10 m3/h su debisine denk gelecektir.

Kullanma soğuk suyu tesisatında hız limitleri göz önüne alınarak hız, çap, basınç kaybı abaklarında yaklaşık olarak kullanılacak boru çapları tablosu aşağıdaki gibidir.

YB	Çap
1.5 ‘e kadar	½”
6.0	¾”
15	1”
41	1 ¼”
150	1 ½”
250	2”
800’e kadar	2 ½”

Kullanma sıcak suyunda ise Musluk Birimi (MB) olarak adlandırılan katsayıları kullanıyoruz. Bu katsayılar ise YB ile aynı mantıkta hazırlanmış olup, kullanma sıcak suyunda tercih edilen 65 °C sıcaklığa göre çeşitli faktörler ile YB ‘lerin düzeltilmiş halidir. Buna göre çeşitli kullanma yerleri ve vitrifiyelerdeki MB tablosu şöyle oluşuyor.

Vitrifiye	MB
Banyo – Duş	2.0
Eviye – Şofben	1.0
Çamaşır musluğu	1.0
Lavabo bide	0.5
Kurna	2.0

Yine MB katsayılarına göre kullanma sıcak suyu tesisatlarında, sistem üzerindeki minumum ve maksimum hızlar göz önüne alınarak çap tablosu aşağıdaki gibi tercih edilebilir.

MB	Çap
1.5 ‘e kadar	½”
4.5	¾”
12	1”
25	1 ¼”
40	1 ½”
50	2”
100	2 ½”
150 ‘ye kadar	3”

Kullanma sıcak suyunda eğer bir boyler cihazı ve sirkülasyon devreside varsa pratik olarak sirkülasyon hattının çapınında aynı yerdeki kullanma sıcak suyu hattının çapını kullanarak tahmin edebiliriz. Bunu için aşağıdaki kullanma sıcak suyu sirkülasyon hattı boru çapı tablosunu kullanabiliriz.

Kullanma sıcak su hattı çapı	Sirkülasyon hattı çapı
½”	½”
¾”	½”
1”	½”
1 ¼”	¾”
1 ½”	1”
2”	1 ¼”
2 ½”	1 ½”
3”	2”

Kalorifer tesisatlarında boru çapı ve basınç kaybı değerleri yine kesin hesap ile yapılması gerekmekte olup, pratik olarak 90/70 rejimli bir sistemde tesisat üzerindeki klasik su hızları düşünülerek dikişli borular için aşağıdaki çap tablosu kullanılabilir. Isıl yükleri tarif etmekte kullandığımız MKS birim sistemi Kcal/h ve SI birim sistemi Watt değerlerine göre tespit edilen hat yüklerinden boru çapı tahmini yapabiliriz.

Kcal/h	Çap
2,479 ‘a kadar	½”
5,999	¾”
11,999	1”
23,999	1 ¼”
34,999	1 ½”
69,000	2”
114,999	2 ½”
164,999	3”
249,999	4”
600,000	5”
600,000 yukarısı	6”

Bu tablo 90/70 °C çalışma rejimine ait, 20°C dt ile çalışan bir sisteme aittir. Bu tabloyu soğutma suyuna uygulamak isterseniz değerleri 20’ye bölüp, soğutma sisteminizin dt değeri ile yeterli olacaktır. ;)

Sanırım bukadar tablo şimdilik yeterli olacak. Tüm mekanik tesisat hesapları işin boyutu ne olursa olsun “Kesin Hesap” mantığı ile hazırlanmalıdır. Bu konularda zorlanıyorsanız MTH – Mekanik Tesisat Hesapları yazılımı size en büyük yardımı sunacaktır.

Hoşçakalın.

AutoCAD’de Basınçlı Kap Çizimleri..

Merhaba arkadaşlar,

Uzun zamandan beridir, AutoCAD ortamında basınçlı kap çizimleri ile ilgili sizi bilgilendirmek istiyordum. Mekanik tesisat konusu dışında ayrıca uzmanlık isteyen basınçlı kap tasarımı özellikle ASME, AD-Merkbaltt, DIN, vb. Standartların emrettiği hesap ve çizim yöntemleri ile tasarlanması gerekiyor, ülkemizde Türk loydu, bureau veritas, vb. Kurumlar tarafından denetlenen ve onaylanan bu proje ve imalatlar günlük hayatımızın her kısmında karşımızda çıkıyor. Belkide bilmeden nimetlerinden faydalandığımız basınçlı kaplar ile günlük hayatımız çok çok kolaylaşıyor, bunun yanında bünyelerindeki yüksek basınç yüzünden her zaman bir risk unsuru oluşturuyorlar.

Basınçlı kaplara örnek olarak, kızgın yağ ve buhar kazanları, eşanjörler, hava veya gaz tankları, transport tankları gösterebiliriz. Kızgın yağ kazanları ve eşanjörlerde özellikle ısıtıcı yüzeyi oluşturan serpantin tasarımı ve hesapları büyük önem taşımakta. Bunun yanında basınçlı gaz ve hava depoları ve tanklarındaki imalat usülleride proje üzerinde özellikle belirtilmesi gerek bazı detayları içeriyor.

Bu detayların başında, gövde ve bombe mukavemet detayları gelmektedir. İstenilen çalışma şartlarını sağlıyacak şekilde dizayn edilen basınçlı tanklar için çalışma şartlarını bünyesinde barındıran bir isim plakası etiketi dizayna eklenmeli ve bu etiket üzerinde çalışma şartları belirtilmelidir. Aşağıda örnek bir isim plakası etiketi bulacaksınız.

Bu etiket bilgisinde bulunan değerler göz önüne alınarak gövde ve bombe mukavemet hesabı aşağıdaki şekilde yapılabilir.

Görüldüğü üzere gövde kalınlığı en az 3.38 mm’lik saçdan imal edilmesi gerekiyor, piysada bulunan standar kalınlıklardan Ereğli 3237 malzemeye göre 5 mm lik çelik saç tercih edilmiş bu imalat için.

Gövde kalınlığı gibi bombe kalınlığıda benzer yöntemler ile hesaplanabilir. Bu örneğimizde bombe eliptik ve ısıl işlem olmadan şekilllendirilmiş olarak seçildi. Eliptik ve torisferik bombe çizimi sırasında kullanacağımız detaylar aşağıda verilmiştir.

DIN 28013-28014 Yüksek basınçlı kaplar için Eliptik Bombe çizim dataları

D (mm)	S (mm)	Dp (mm)	H2 (mm)	V (dm3)	M (kg/mm)
300	3-12	400	78	3.5	1
600	3-20	760	156	28	3.6
1000	3-30	1230	260	130	9.5
1250	3-30	1530	325	254	14.7
1600	3-30	1950	416	532	23.9

DIN 28011-28012 Yüksek basınçlı kaplar için Torisferik Bombe çizim dataları

D (mm)	S (mm)	Dp (mm)	H2 (mm)	V (dm3)	M (kg/mm)
300	3-12	380	60	2.7	0.9
600	3-20	720	120	21.6	3.2
1000	3-30	1180	200	100	8.7
1250	3-30	1460	250	196	13.4
1600	3-30	1860	320	410	21.6

Diğer çaplarda eliptik ve torisferik bombe çizebilmek için aşağıdaki formülleri kullanabilirsiniz.

R (mm) = D

R (mm) = 0.1 x D

H1 (mm) >= 3.5 x s

H2 (mm) = 0.2 x D

H (mm) = 0.2 x D + h1

Dp (mm) = 1.12 x D + 1.7 h1 (pul çapı)

V (mm3) = 0.1 x D³ (h1=0)

M (kg) = 2 x pi x Dp² x s

Daha sonraki yazılarımızda kızgın yağ ve buhar kazanları ile hava, lpg, nlg tankları için çizim detayları ve bu cihazları bütünleyen çeşitli aparatların çizim detaylarına gireceğiz, hoşçakalın.

AutoCAD’de İzometrik Mekanik Tesisat Çizimleri Yapmak II..

Merhaba arkadaşlar,

Yazı dizimizin devamında biraz daha mesleğimize yönelik çizimler üzerinde ve autocad imkanları yanında bizimde pratik olarak hesap kitap yaparak elde edeceğimiz veriler ile çizim yapmayı irdeleyeceğiz, Hatırlarsanız geçen yazımda izometrik çizim ortamına giriş yapmış autocad de izometrik çizim için gerekli bir iki basit kaideyi gözden geçirmiştik. Bunlara ek olarak mekanik tesisat sistemlerini oluşturan cihazlar, tanklar, hava kanalları, borulama gibi çizimleri yapabilmek için bizlere gerekli bir iki hesaplamayı da gözden geçireceğiz

İlk örneğimiz kapalı genleşme deposu olarak kullanabileceğimiz bir basınçlı kap olsun. Bu çizimde genel yükseklik ve genişlik değeri belirlendikten sonra örnek tankımızın izometrik şema üzerinde tasarlanmasına sıra geliyor.

İzometrik çizimlerimiz üzerinde kullandığımız genel açı değeri 30° dir. Bunun yanında eğer 30° lik bir çizim ölçek ve kapladığı alan olarak veya irdelenmesi gereken başka bileşenlerin tam olarak çizim üzerinde ifade edilememesi gibi nedenlerden dolayı 45° veya 60° lik değerlerde seçilebilir. Normal çizimimizin yanına 30°, 45° ve 60° lik izometrikleri yerleştirmeye çalışacağız. Autocad üzerinde 30° derecelik işlemleri kolaylıkla yapabilirken diğer açılar için küçük hesap kitap işleri yapmamız gerekebilir. Bunun için yine AutoCAD bünyesinde yer alan Hesap makinesini kullanabiliriz.

İlk olarak uygun bir noktada “_line” komutu ile işe başlıyalım, bunu için konut satırında line komutu ile ilk noktayı seçtikten sonra @100<30 komutu ile ikinci noktamızı belirleyelim devamında ise

Komutlarını uygulayalım. Bombeler ve ayakların çiziminden sonra kapalı genleşme tankımız aşağıdaki çizime dönüşmüş olması gerekiyor.

Bu kısımda 30° lik izometrik çizim üzerinde iki ayrı ölçü verdim sizin için bu ölçülerden bir tanesi çizimin hizalanmış (aligned) ölçüsünü alan ve tankımızın genişliğini ifade eden 100 birimi ve tankın üstünde yer alan ve doğrusal (linear) ölçüsünü veren 86.6 birimidir. Buradan da anlaşılacağı üzere plan ve kesitler üzerinde bir objenin %100 ölçüsünü kullanırken 30° derecelik bir çizimde bu ölçülerin cos(30) x değer ile ifade edilen geometrik uzunluğunun kullanıldığıdır. Hep özenerek baktığımız ve beğenerek oynadığımız 3D oyunların yazılım motorlarının uyguladığı tek kuram olan bir objenin sizin bakış açınıza göre şeklinin yeniden hesaplanmasını sağlayan sihirli süreç de budur. Şimdi elimizde sihirli değnek olduğuna göre 45° ve 60° dereceler içinde bu süreci işletelim. Aslında yine autocad üzerinde 45 ve 60 dereceler için polar yöntem ile bilgi girişi yapabilirken bu sefer offset komutu ile işlerimizi biraz daha tasarı geometride yoğunlaştıralım.

Biraz önceki fonksiyonu kullanarak 100 birim değerin 45° üzerindeki ifadesine bir bakalım

Cos(45) x 100 = 70.71 bu değeri çizimimizde kullanmak üzere offset komutu ile işletelim ve kapalı genleşme tankının uzun kenarlarını offset değeri 70.71 olacak şekilde oluşturalım. Daha sonra yine line komutu ile tankın alt ve üst sınırlarını işaretleyelim ve bombelerimiz ile tank ayaklarını da çizime ekleyelim

Son olarak 60° lik izometrik çizimi de aynı yöntemler ile çizimimize dahil edelim. Görüldüğü üzere açı değerimiz büyüdükçe çizime hem 3D görüntüsü hakim olmakta hem de çizim içerisinde objelerin arkasında kalan kısımlar daha da azalmaktadır. Özellikle bu yazımızdaki genleşme tankına benzeye ve tesisata birçok fittings ile bağlanan tanklar, kazanlar ve AHU batarlayalarının izometrik çizimlerinde bu husus bizlere gayet kolaylık sağlayacaktır.

Bir dahaki yazımda hava kanalları ve borulama ile ilgili izometrik çizimlerin yapılmasına dair pratik noktalara değinmeye çalışacağım. Hoşçakalın.

AutoCAD’de Boru Çaplandırma II

Merhaba arkadaşlar,

Çoktandır üzerinde durduğumuz psikrometri ve klima hesaplarımıza küçük bir ara verip, yangınla mücadele konusunda sprinkler hatlarının çaplandırılması için NFPA 13’de geçen birkaç tabloyu sizinle paylaşmak istedim, bundan önceki yazılarımızda olduğu gibi yangınla mücadele sektöründe çalışan profesyonel arkadaşlarımızda yorumları ile bloğumuza destek olurlarsa çok seviniriz.

Bildiğiniz üzere yangınla mücadele konusunda en yetkin standartlardan bir taneside NFPA (National Fire Protection Association) kurumudur, ülkemizde de genel geçer standartların ulaşmaya çalıştığı ve son aldığımız duyumlara göre ulusal kriterlerde göz önüne alınarak bu standarda doğru yol aldığımızdır. Daha önceki yazılarımızda NFPA föylerine nerelerden ulaşabileceğiniz konusunda sizleri bilgilendirmiştim. Ülkemizde yüksek yapı stoğunun artması ile birlikte yangınla mücadele ve sprinkler sistemi özellikle önem kazanıyor. Pompa seçiminde profesyonel firmalardan yeterli desteği görebiliyoruz, özellikle yangın tesisatının tasarlanmasında da sağolsunlar desteklerini esirgemiyorlar, yalnız bir projenin a’dan z’ye tasarımının bu firmalara ihale edilmesi düşünülemez, bu sebebten sprinkler tasarımında bilinmesi gereken belkide en önemli kriter hatların çaplandırılması oluyor.

Buna göre çeşitli yangın sınıfları, boru malzemesi cinslerine ve sprinkler tiplerine göre boru çapı tabloları aşağıdaki şekillerde olabilir.

NFPA 13, chapter 4 ‘e göre koruma alanları limitleri

Hafif tehlike sınıfı 4831 m2

Orta tehlike sınıfı 4831 m2

Yüksek tehlike sınıf

Boru çapı çizelgesi ile 2323 m2

Hidrolik hesaplar ile 3716 m2

NFPA 13, chapter 4’e göre sprinkler arası mesafeler

Hafif tehlike sınıfı 4.6 m

Orta tehlike sınıfı 4.6 m

Yüksek tehlike sınıf 3.7 m

Hafif tehlike sınıfı için, çelik boru çapı tablosu

Boru çapı	Sprink adedi
1”	2
1 ¼”	3
1 ½”	5
2	10
2 ½”	30
3”	60
3 ½”	100

Hafif tehlike sınıfı için, bakır boru çapı tablosu

Boru çapı	Sprink adedi
1”	2
1 ¼”	3
1 ½”	5
2	12
2 ½”	40
3”	65
3 ½”	115

Orta tehlike sınıfı için, çelik boru çapı tablosu

Boru çapı	Sprink adedi
1”	2
1 ¼”	3
1 ½”	5
2	10
2 ½”	20
3”	40
3 ½”	65
4”	100
5”	160
6”	275

Orta tehlike sınıfı için, bakır boru çapı tablosu

Boru çapı	Sprink adedi
1”	2
1 ¼”	3
1 ½”	5
2	12
2 ½”	25
3”	45
3 ½”	75
4”	115
5”	180
6”	300

Bir dahaki yazımızda psikrometrik işlemleri nihayetlendirip, ısı kazancına geçiş yapacağız.

Hoşçakalın.

AutoCad’de Boru Çaplandırmak..

Merhaba arkadaşlar,

Bugünkü yazımızda kolon şemalarında çok önemli olan çizgi tipleri ve boru hatları çaplandırılmasından bahsedeceğiz.

Sıhhi tesisat işlerinde genellikle kullanma suları için galvaniz (TS 1258) veya plastik esaslı PPRC/PE (TSE 11451) türü borular kullanılır. Pissuların uzaklaştırılmasında ise PVC esaslı borular (TS 275-1) tercih edilir. Sıhhi tesisat da dahil olmak üzere kolon şeması hazırlarken vitrifiyelerden ve cihazlardan gidiş ve dönüş borularının merkezi sisteme bağlandığı yere kadar bir çok noktada, çizim üzerinde geçişler ve atlamalar olabilir, farklı amaç ve tiplerdeki boru hatlarında meydana gelen bu karmaşanın giderilmesi gerekir. Bu gibi durumlarda projeyi okuyacak kişinin işlerinin kolaylaştırılması açısından boru hatlarının sınıflandırılması ve etiketlendirilmesinde fayda vardır.

Boru hatlarının sınıflandırılma ve etiketlendirilmesi için ülkemizde ve dünyada çeşitli normlar mevcuttur. Graphics Symbols for pipe fittings, valves and piping [ANSI 232.2.3-3-1949], Graphics Symbols for Heating, Ventilating, and air conditioning [ASME Y32.2.4-49], American standart abbreviations for use on drawings and text (ASME Y1.1-72], Graphics symbols for plumbing fixtures for diagrams used in architectural and building construction [ASME Y32.4-77] isimlerindeki çizimlerde kullanılacak grafik semboller standartları bizim başucu başvuru kaynağımız olacaktır. Özellikle ilgili TS ve DIN normlarının haricinde mekanik tesisat projelendirilmesinde sıkça başvurulan ASHRAE’nin standartlarında geçtiği üzere ısıtma, iklimlendirme ve soğutma ve sıhhi tesisatlarda aşağıda listesi verilen borulama etiketlerine sadık kalınırsa, hazırlanan projenin dünya standartlarını ifade etmesi sağlanabilir.

Genel destek dizini altında bulunan acad.lin dosyası AutoCAD yazılımında kullanılan çizgi tiplerinin özelliklerinin belirlendiği ve saklandığı bir yerdir. Herhangi bir kelime işlemci editör ile bu dosya içerisine ekleyeceğimiz bir kaç çizgi tipi ile hazırlayacağımız projelerde bizde uluslararası normları yakalamış olacağız.

;; Mekanik Tesisat çizgi tipleri

;;

;; Bu kısımda belirtilen çizgi tipleri

;; özellikle Mekanik Tesisat Proje tasarımlarında

;; kullanılan çizgi tiplerini kapsar

;; Graphics Symbols for pipe fittings, valves and piping [ANSI 232.2.3-3-1949]

;; Graphics Symbols for Heating, Ventilating, and air conditioning [ASME Y32.2.4-49]

;; American standart abbreviations for use on drawings and text (ASME Y1.1-72]

;; Graphics symbols for plumbing fixtures for diagrams used in architectural and building construction [ASME Y32.4-77]

;;

;; yayınlanrında özetlenmiştir.

;;

*MT_YUKSEKBASINCLIBUHAR,Yüksek basınçlı buhar ----HPS----HPS----

A,.5,-.2,["HPS",STANDARD,S=.1,R=0.0,X=-0.1,Y=-.05],-.2

*MT_ORTABASINCLIBUHAR,Orta basınçlı buhar ----MPS----MPS----

A,.5,-.2,["MPS",STANDARD,S=.1,R=0.0,X=-0.1,Y=-.05],-.2

*MT_ALCAKBASINCLIBUHAR,Alçak basınçlı buhar ----LPS----LPS----

A,.5,-.2,["LPS",STANDARD,S=.1,R=0.0,X=-0.1,Y=-.05],-.2

*MT_YUKSEKBASINCLIKONDENS,Yüksek basınçlı kondens ----HPC----HPC----

A,.5,-.2,["HPC",STANDARD,S=.1,R=0.0,X=-0.1,Y=-.05],-.2

*MT_ORTABASINCLIKONDENS,Orta basınçlı kondens ----MPC----MPC----

A,.5,-.2,["MPC",STANDARD,S=.1,R=0.0,X=-0.1,Y=-.05],-.2

*MT_ALCAKBASINCLIKONDENS,Alçak basınçlı kondens ----LPC----LPC----

A,.5,-.2,["LPC",STANDARD,S=.1,R=0.0,X=-0.1,Y=-.05],-.2

*MT_BUHARKAZANIBLOFU,Buhar kazanı blöfü ----BBD----BBDS----

A,.5,-.2,["BBD",STANDARD,S=.1,R=0.0,X=-0.1,Y=-.05],-.2

*MT_BASINCLIKONDENSHATTI,Basınçlı kondens hattı ----PC----PC----

A,.5,-.2,["PC",STANDARD,S=.1,R=0.0,X=-0.1,Y=-.05],-.2

*MT_VAKUMPOMPASICIKISI,Vakum pompası çıkışı ----VPD----VPD----

A,.5,-.2,["VPD",STANDARD,S=.1,R=0.0,X=-0.1,Y=-.05],-.2

*MT_ILAVESU,İlave su ----MU----MU----

A,.5,-.2,["MU",STANDARD,S=.1,R=0.0,X=-0.1,Y=-.05],-.2

*MT_ATMOSFERIKHAVALIK,Atmosferik havalık ----ATV----ATV----

A,.5,-.2,["ATV",STANDARD,S=.1,R=0.0,X=-0.1,Y=-.05],-.2

*MT_FUELOILDESARJI,Fuel-oil deşarjı ----FOD----FOD----

A,.5,-.2,["FOD",STANDARD,S=.1,R=0.0,X=-0.1,Y=-.05],-.2

*MT_FUELOILOLCMEALETI,Fuel-oil ölçme aleti ----FOG----FOG----

A,.5,-.2,["FOG",STANDARD,S=.1,R=0.0,X=-0.1,Y=-.05],-.2

*MT_FUELOILEMME,Fuel-oil emme ----FOS----FOS----

A,.5,-.2,["FOS",STANDARD,S=.1,R=0.0,X=-0.1,Y=-.05],-.2

*MT_FUELOILDONUS,Fuel-oil dönüş ----FOR----FOR----

A,.5,-.2,["FOR",STANDARD,S=.1,R=0.0,X=-0.1,Y=-.05],-.2

*MT_FUELOILTANKIHAVALIGI,Fuel-oil tankı havalığı ----FOV----FOV----

A,.5,-.2,["FOV",STANDARD,S=.1,R=0.0,X=-0.1,Y=-.05],-.2

*MT_DUSUKSICAKLIKTAKISICAKSUGIDISI,Düşük sıcaklıktaki sıcak su gidişi ----HWS----HWS----

A,.5,-.2,["HWS",STANDARD,S=.1,R=0.0,X=-0.1,Y=-.05],-.2

*MT_ORTASICAKLIKTAKISICAKSUGIDISI,Orta sıcaklıktaki sıcak su gidişi ----MTWS----MTWS----

A,.5,-.2,["MTWS",STANDARD,S=.1,R=0.0,X=-0.1,Y=-.05],-.2

*MT_YUKSUKSICAKLIKTAKISICAKSUGIDISI,Yüksek sıcaklıktaki sıcak su gidişi ----HTWS----HTWS----

A,.5,-.2,["HTWS",STANDARD,S=.1,R=0.0,X=-0.1,Y=-.05],-.2

*MT_DUSUKSICAKLIKTAKISICAKSUDONUSU,Düşük sıcaklıktaki sıcak su dönüşü ----HWR----HWR----

A,.5,-.2,["HWR",STANDARD,S=.1,R=0.0,X=-0.1,Y=-.05],-.2

*MT_ORTASICAKLIKTAKISICAKSUDONUSU,Orta sıcaklıktaki sıcak su dönüşü ----MTWR----MTWR----

A,.5,-.2,["MTWR",STANDARD,S=.1,R=0.0,X=-0.1,Y=-.05],-.2

*MT_YUKSUKSICAKLIKTAKISICAKSUDONUSU,Yüksek sıcaklıktaki sıcak su dönüşü ----HTWR----HTWR----

A,.5,-.2,["HTWR",STANDARD,S=.1,R=0.0,X=-0.1,Y=-.05],-.2

*MT_BASINCLIHAVA,Basınçlı hava ----A----A----

A,.5,-.2,["A",STANDARD,S=.1,R=0.0,X=-0.1,Y=-.05],-.2

*MT_VAKUM(HAVA),Vakum (hava) ----VAC----VAC----

A,.5,-.2,["VAC",STANDARD,S=.1,R=0.0,X=-0.1,Y=-.05],-.2

*MT_SOGUTUCUDEŞARJ,Soğutucu deşarj ----RD----RD----

A,.5,-.2,["RD",STANDARD,S=.1,R=0.0,X=-0.1,Y=-.05],-.2

*MT_SOGUTUCUEMME,Soğutucu emme ----RS----RS----

A,.5,-.2,["RS",STANDARD,S=.1,R=0.0,X=-0.1,Y=-.05],-.2

*MT_SALAMURAGIDIS,Salamura gidiş ----B----B----

A,.5,-.2,["B",STANDARD,S=.1,R=0.0,X=-0.1,Y=-.05],-.2

*MT_SALAMURADONUS,Salamura dönüş ----BR----BR----

A,.5,-.2,["BR",STANDARD,S=.1,R=0.0,X=-0.1,Y=-.05],-.2

*MT_YOGUSTURUCUSUYUGIDISI,Yoğuşturucu suyu gidişi ----C----C----

A,.5,-.2,["C",STANDARD,S=.1,R=0.0,X=-0.1,Y=-.05],-.2

*MT_YOGUSTURUCUSUYUDONUSU,Yoğuşturucu suyu dönüşü ----CR----CR----

A,.5,-.2,["CR",STANDARD,S=.1,R=0.0,X=-0.1,Y=-.05],-.2

*MT_SOGUTULMUSSU(CHILLER)GIDIS,Soğutulmuş su (chiller) gidiş ----CWS----CWS----

A,.5,-.2,["CWS",STANDARD,S=.1,R=0.0,X=-0.1,Y=-.05],-.2

*MT_SOGUTULMUSSU(CHILLER)DONUS,Soğutulmuş su (chiller) dönüş ----CWR----CWR----

A,.5,-.2,["CWR",STANDARD,S=.1,R=0.0,X=-0.1,Y=-.05],-.2

*MT_DOLDURMAHATTI,Doldurma hattı ----FILL----FILL----

A,.5,-.2,["FILL",STANDARD,S=.1,R=0.0,X=-0.1,Y=-.05],-.2

*MT_NEMLENDIRICIHATTI,Nemlendirici hattı ----H----H----

A,.5,-.2,["H",STANDARD,S=.1,R=0.0,X=-0.1,Y=-.05],-.2

*MT_SICAK/SOGUTULMUSSUGIDIS,Sıcak/soğutulmuş su gidiş ----HCS----HCS----

A,.5,-.2,["HCS",STANDARD,S=.1,R=0.0,X=-0.1,Y=-.05],-.2

*MT_SICAK/SOGUTULMUSSUDONUS,Sıcak/soğutulmuş su dönüş ----HCR----HCR----

A,.5,-.2,["HCR",STANDARD,S=.1,R=0.0,X=-0.1,Y=-.05],-.2

*MT_SOGUTUCUAKISKAN,Soğutucu akışkan ----RL----RL----

A,.5,-.2,["RL",STANDARD,S=.1,R=0.0,X=-0.1,Y=-.05],-.2

*MT_ISIPOMPASISUYUGIDIS,Isı pompası suyu gidiş ----HPWS----HPWS----

A,.5,-.2,["HPWS",STANDARD,S=.1,R=0.0,X=-0.1,Y=-.05],-.2

*MT_ISIPONPASISUYUDONUS,Isı pompası suyu dönüş ----HPWR----HPWR----

A,.5,-.2,["HPWR",STANDARD,S=.1,R=0.0,X=-0.1,Y=-.05],-.2

*MT_PISSU,Pissu ----SAN----SAN----

A,.5,-.2,["SAN",STANDARD,S=.1,R=0.0,X=-0.1,Y=-.05],-.2

*MT_YAGMURSUYU,Yağmur suyu ----ST----ST----

A,.5,-.2,["ST",STANDARD,S=.1,R=0.0,X=-0.1,Y=-.05],-.2

*MT_KONDENSDRENAJI,Kondens drenajı ----CD---CD----

A,.5,-.2,["CD",STANDARD,S=.1,R=0.0,X=-0.1,Y=-.05],-.2

*MT_HAVALIK,Havalık __ __ __ __ __ __ __ __ __ __ __ __ __ _

A,.5,-.25

*MT_SOGUKSU,Soğuk su __ . __ . __ . __ . __ . __ . __ . __

A,.5,-.25,0,-.25

*MT_SICAKSU,Sıcak su ____ . . ____ . . ____ . . ____ . . ____

A,.5,-.25,0,-.25,0,-.25

*MT_SICAKSUSIRKULASYON,Sirkülasyon ____ ... ____ ... ____

A,.5,-.25,0,-.25,0,-.25,0,-.25

*MT_GAZ,Gaz ----G----G----

A,.5,-.2,["G",STANDARD,S=.1,R=0.0,X=-0.1,Y=-.05],-.2

*MT_ASIDIKATIK,Asidik atık ----A----A----

A,.5,-.2,["A",STANDARD,S=.1,R=0.0,X=-0.1,Y=-.05],-.2

*MT_DRENAJ,Drenaj ----D----D----

A,.5,-.2,["D",STANDARD,S=.1,R=0.0,X=-0.1,Y=-.05],-.2

;; Bu kısımda belirtilen çizgi tipleri

;; özellikle Mekanik Tesisat Proje tasarımlarında

;; kullanılan çizgi tiplerini kapsar

;; belli bir standardı gözetmeden projelerde çok kullanılan

;; ve günlük konuşma dilimizdeki çizgi tiplerini katagorize eder

;; (C) 2006 ANT MEKANİK / www.antmekanik.com

;;

*MT_DOGALGAZ,Gaz ----DG----DG----

A,.5,-.2,["DG",STANDARD,S=.1,R=0.0,X=-0.1,Y=-.05],-.2

*MT_FANCOILHATTIGIDIS,Fan-coil hattı gidiş ----FCG----FCG----

A,.5,-.2,["FCG",STANDARD,S=.1,R=0.0,X=-0.1,Y=-.05],-.2

*MT_FANCOILHATTIDONUS,Fan-coil hattı dönüş ----FCD----FCD----

A,.5,-.2,["FCD",STANDARD,S=.1,R=0.0,X=-0.1,Y=-.05],-.2

*MT_KALORIFERHATTIGIDIS,Kalorifer hattı gidiş ----KALG----KALG----

A,.5,-.2,["KALG",STANDARD,S=.1,R=0.0,X=-0.1,Y=-.05],-.2

*MT_KALORIFERHATTIDONUS,Kalorifer hattı dönüş ----KALD----KALD----

A,.5,-.2,["KALD",STANDARD,S=.1,R=0.0,X=-0.1,Y=-.05],-.2

*MT_KLIMASANTRALIISITMAGIDIS,Klima santrali ısıtma gidiş ----AHUHS----AHUHS----

A,.5,-.2,["AHUHS",STANDARD,S=.1,R=0.0,X=-0.1,Y=-.05],-.2

*MT_KLIMASANTRALIISITMADONUS,Klima santrali ısıtma dönüş ----AHUHR----AHUHR----

A,.5,-.2,["AHUHR",STANDARD,S=.1,R=0.0,X=-0.1,Y=-.05],-.2

*MT_KLIMASANTRALISOGUTMAGIDIS,Klima santrali ısıtma gidiş ----AHUCS----AHUCS----

A,.5,-.2,["AHUCS",STANDARD,S=.1,R=0.0,X=-0.1,Y=-.05],-.2

*MT_KLIMASANTRALISOGUTMADONUS,Klima santrali ısıtma dönüş ----AHUCR----AHUCR----

A,.5,-.2,["AHUCR",STANDARD,S=.1,R=0.0,X=-0.1,Y=-.05],-.2

Sıhhi tesisat kolon şemalarında boru tipleri ve etiketlendirilmeleri kadar ilgili hatların çaplandırılması da büyük hassasiyet içerisinde yapılmalıdır. Gereğinden küçük seçilen çaplar tesisatta titreşim, gürültü, aşınma gibi istenmeyen durumlara sebebiyet vereceği gibi, gereğinden büyük seçilen pompalar ve sirkülatörler ile de işletme maliyetlerini arttırıcı bir etken olacaktır. Gereğinden büyük seçilen çaplar ise, düşük akışkan hızlarına, kireçlenme, gereksiz su sarfiyatı, yüksek ilk yatırım maliyeti, vb. İstenmeyen durumlara sebebiyet verebilir. Sıhhi tesisat ve diğer tesisat disiplinlerinde uygulanması gereken en akılcı çaplandırma yöntemi hız düşüm metodudur. Hız düşüm metodunda tüm hatlar ve tüm hızlar belli kriterler içinde kalacağından düşük basınç kaybı, kendinden reglajlı basınç ayarı gerektirmeyen hatlar dizayn edilebilir.

Şekilde görüldüğü üzere boru çapı seçimi aslında imalata yönelik olmakla beraber akışkanların transferinde kullanılan pompa, sirkülatör ve hidroforların seçiminde de kullanılmaktadır. Kritik devre olarak adlandırılan ve tesisatın en çok basınç düşümü yaratan kesimini bulmak için yaptığımız bu işlemde hattın yükü, çapı ve diğer özellikleri hesaplar sırasında kullanılır. Bu hatları tarif etmenin en basit yolu ise hatlara isimler/numaralar vermektir

Boru çaplandırmasında en çok kullanılan yöntemlerden bir tanesini de tablo tavsiyesi diye adlandırabileceğimiz bir yöntem oluşturur. Bu yöntem hız düşüm metodunun basitleştirilmiş bir halidir diyebiliriz. Gerçekte her proje için yeniden optimize edilmesi gerekirken ihmal edilen bu yöntemde de çok hızlı bir şekilde kolon şeması çaplandırılması yapılabilir.

Bu yöntemin özünde belli yüklerin belli çaplara tekabül etmesi sistemine dayanan bir tablo oluşturulur. Aşağıdaki örnek tablo kullanma soğuksu hatları için dizayn edilmiştir.

Min yük	Max yük	Boru çapı
0	1.5	½”
2	6	¾”
6.5	15	1”
15.5	41	1 ¼”
41.5	150	1 ½”
150.5	250	2”
250.5	800	2 ½”

Daha önce belirttiğimiz üzere çaplandırmada esas, tesisatın genel şekline bakarak akışkan hızları tayin edilmesi ve bu hızlara denk gelen yüklerin oluşturduğu debilerden yola çıkarak boru çapı hesabı yapılmasıdır. MMO yayınlarında geçen boru çapı basınç kaybı hesaplarının çabuk ve basit şekilde yapılabilmesi için çeşitli yöntemler mevcuttur. Bu yöntemler içerisinde en uygun olanı bizce MTH – Mekanik tesisat hesapları paket yazılımının bir modülü olan MTH08 Proje hesapları modülüdür. Bu modülün çalışma prensibi tesisatı oluşturan hatların yazılıma tanıtılması ve bu işlem ardından en uygun boru çapı ve buna bağlı basınç düşümü değerinin hesaplanmasıdır.

Sevgili arkadaşlar, bir dahaki yazımda hava kanalı tasarımı ile ilgili bilgiler vermeye çalışacağım, hoşçakalın.

AutoCAD’de Hava Kanalı Tasarımı : Dirsekler..

 

Merhaba arkadaşlar;

Şimdiye kadar ki yazılarımda Kolon şemaları, Hava kanalları ve yangın tesisatı ile ilgili konuları irdeledik Bu yazımdan itibaren biraz daha AutoCAD ağırlıklı çizim ve tasarım usullerine bakacağız. Bu yazıyı hava kanalı çizim ve usullerine ayırmak istiyorum.

Mekanik Tesisat konularında kullandığımız objeler ve çizimler genellikle ilgili standartların tavsiye ettiği şekilde olmuştur. {Bu konuya ve kaynaklarına da geçmiş yazılarımda değinmiştim} Hava kanalı proje tasarımında da belli kural ve kaideler vardır bunlardan bazıları plan çizimleri için bazıları da hava kanalı projelerinde kolon şeması niyetine kullandığımız izometrik çizimlerdir. Hava kanalı projelerini oluşturan bileşenler kanal bölümleri, dirsekler, menfezler, anemostatlar, daralma, genişleme, ayrılma, birleşme ve diğer tasarıdan kaynaklanan parçalardır.

Dirsek tasarımında dikkat edilmesi gereken en önemli husus dönüş yarıçapıdır. Dirsekler buna bağlı olacak dirsek boğaz yarı çapı Ri ye göre sınıflandırılırlar. Dirsek eninin %75 ‘i kadar olan dirsek iç yüzey yarı çapına sahip dirseklere standart dirsek adı verilmektedir.

Ri = B * 0.75 (Standart Dirsek)

Genellikle mimariden kaynaklanan sebepler ile hava kanalları projelendirilmesinde standart dirsekler çok az kullanılır. Bunun yerine daha dar boğaz yarı çapına sahip kısa dirsekler in kullanılması tercih edilir. Bu gibi durumlarda dirseğin içindeki hava akışı bozulur ve özel parça direnç kayıpları artar. Hava akışına bir düzenleme getirmek ve özel parça direnç kayıplarını düşürmek için kanal içerisine hava yönlendirici parçalar yerleştirilir.

Yönlendirici parçalar veya kanatcıklar dirsek içeirinde belli kaideler ile yerleştirilir ve özel parça basınç kayıplarında kullanılan direnç kayıpları (ksi) değerleri ayrıca hesaplanır.

Bu şekilde yönlendiricisiz, 1 yönlendiricili ve 2 yönlendiricili bir dirsek kesiti görülmektedir. Şekil üzerinde yer alan değerlerin hesaplanması için aşağıdaki hesap yöntemleri kullanılabilir.

Dönüş oranları CR

Yönlendiricisiz CR = R / R0

1 yönlendiricili CR1 = √ R / R0

2 yönlendiricili CR2 = 3√ R / R0 {kare kökün 3. kuvveti}

Yönlendirici mesafeleri

R1 = R / CR1

R2 = R / CR2

Evet arkadaşlar, dirsek tasarımında dikkat etmemiz gereken hususlara bir bakış yaptık, bir dahaki yazımda ayrılma ve birleşme parçalarının tasarımlarına bakacağız hoşçakalın.

AutoCad’de Boru Çaplandırma..

Merhaba arkadaşlar,

Bugün, Kalorifer tesistı tasarımı konumuza bir virgül koymak istedim, nedeni ise yazı dizisinin ilerliyen bölümlerinde de işimize yarıyacağını düşündüğüm, mekanik tesisat projelerinde boru çapı seçimi ile ilgili pratik notlar vermek isteyişimdir. Bildiğiniz üzere mekanik tesisat projelerinde ısıtma klima soğutma tesisatları için proje tasarımları yaptığımızda, ısıl transfer için gerekli olan enerji taşınımımı genellikle soğutucu, ısıtıcı akışkanlar ile yapıyoruz.

Bu akışkanlar içerisinde çoğunlukla kullandığımız akışkanlar; su, hava, soğutucu gazlar vb dir. Bu yazımda özellikle sıhhi tesisat, kalorifer, yangın, havalandırma gibi tesisat disiplinleri için pratik boru çapı seçim tabloları ve abaklarını sizin dikkatinize sunucağım. Bu abaklar ile AutoCAD’de mekanik tesisat projeleri tasarlarken sıkça karşınıza çıkacak –acaba boru çapı ne olmalı- sorusuna bir cevap bulacaksınız. Gerçi bu soruyu sormadanda projelerini tasarlıyabilirsiniz, MTH için Proje Hesapları modülü, mekanik tesisatta proje hesapları olarak adlandırdığımız küçük hesaplara dahil 12 çeşit hesabı sizler için bir hesap makinesi kıvraklığında hesaplıyor zaten.

Öncelikle sıhhi tesisat için, boru çapı tablosu vermek istiyorum. Bildiğiniz üzere kullanma suyu boru çapı soğuk su ve sıcak su olmak üzere iki farklı kriter dikkate alınarak bulunuyor. Kullanma soğuk suyu için genellikle Yükleme birimi (YB) diye adlandırdığımız vitrifiyelerin 5 mSS akma basıncı altında vermiş oldukları maksimum su debisi dikkate alınıyor. Buna göre kullanma soğuk suyu tablosunu vermeden önce çeşitli vitrifiyelerin YB katsayılarına bakmakta fayda var.

 

Vitrifiye	YB
Banyo – Duş	2.5
Eviye – Şofben	1.0
Çamaşır musluğu	1.0
Lavabo bide	0.5
Hela – Pisuar	0.5
Kurna	2.5
Bulaşık mak. Musluğu	1.0

Yükleme Birimleri sistem debisininde boyutsuz bir katsayısı olduğunu düşünürsek, boru çapı ve hidrofor seçimlerinde de yükleme birimleri Lt/Sn. Birim dönüşümü yapılarak tesisatın ve yapının her hangi bir noktasındaki su ihtiyacı tespit edilebilir.

Q = 0.25 x √ YB

Bu formülde

Q (Lt/sn) Su debisi

0.25 Katsayı

YB Vitrifiye yükleme birimi katsayısı

Örnek olarak 125 YB olan hidrofor başlangıcındaki YB katsayısı 10 m3/h su debisine denk gelecektir.

Kullanma soğuk suyu tesisatında hız limitleri göz önüne alınarak hız, çap, basınç kaybı abaklarında yaklaşık olarak kullanılacak boru çapları tablosu aşağıdaki gibidir.

 

YB	Çap
1.5 ‘e kadar	½”
6.0	¾”
15	1”
41	1 ¼”
150	1 ½”
250	2”
800’e kadar	2 ½”

Kullanma sıcak suyunda ise Musluk Birimi (MB) olarak adlandırılan katsayıları kullanıyoruz. Bu katsayılar ise YB ile aynı mantıkta hazırlanmış olup, kullanma sıcak suyunda tercih edilen 65 °C sıcaklığa göre çeşitli faktörler ile YB ‘lerin düzeltilmiş halidir. Buna göre çeşitli kullanma yerleri ve vitrifiyelerdeki MB tablosu şöyle oluşuyor.

 

Vitrifiye	MB
Banyo – Duş	2.0
Eviye – Şofben	1.0
Çamaşır musluğu	1.0
Lavabo bide	0.5
Kurna	2.0

Yine MB katsayılarına göre kullanma sıcak suyu tesisatlarında, sistem üzerindeki minumum ve maksimum hızlar göz önüne alınarak çap tablosu aşağıdaki gibi tercih edilebilir.

MB	Çap
1.5 ‘e kadar	½”
4.5	¾”
12	1”
25	1 ¼”
40	1 ½”
50	2”
100	2 ½”
150 ‘ye kadar	3”

Kullanma sıcak suyunda eğer bir boyler cihazı ve sirkülasyon devreside varsa pratik olarak sirkülasyon hattının çapınında aynı yerdeki kullanma sıcak suyu hattının çapını kullanarak tahmin edebiliriz. Bunu için aşağıdaki kullanma sıcak suyu sirkülasyon hattı boru çapı tablosunu kullanabiliriz.

Kullanma sıcak su hattı çapı	Sirkülasyon hattı çapı
½”	½”
¾”	½”
1”	½”
1 ¼”	¾”
1 ½”	1”
2”	1 ¼”
2 ½”	1 ½”
3”	2”

Kalorifer tesisatlarında boru çapı ve basınç kaybı değerleri yine kesin hesap ile yapılması gerekmekte olup, pratik olarak 90/70 rejimli bir sistemde tesisat üzerindeki klasik su hızları düşünülerek dikişli borular için aşağıdaki çap tablosu kullanılabilir. Isıl yükleri tarif etmekte kullandığımız MKS birim sistemi Kcal/h ve SI birim sistemi Watt değerlerine göre tespit edilen hat yüklerinden boru çapı tahmini yapabiliriz.

 

Kcal/h	Çap
2,479 ‘a kadar	½”
5,999	¾”
11,999	1”
23,999	1 ¼”
34,999	1 ½”
69,000	2”
114,999	2 ½”
164,999	3”
249,999	4”
600,000	5”
600,000 yukarısı	6”

Bu tablo 90/70 °C çalışma rejimine ait, 20°C dt ile çalışan bir sisteme aittir. Bu tabloyu soğutma suyuna uygulamak isterseniz değerleri 20’ye bölüp, soğutma sisteminizin dt değeri ile yeterli olacaktır. ;)

Bir dahaki yazımda Pissu hatları, yangın ve hava kanallarının çaplandırılması ile ilgili pratik bilgiler vermeye çalışacağım, yanlız bütün yazılarımda belirttiğim gibi bu yazıda geçen tabloların tümü konu hakkında bir fikir vermesi açısından ve pratiklikleri üyüznden burada zikredilmiştir. Tüm mekanik tesisat hesapları işin boyutu ne olursa olsun “Kesin Hesap” mantığı ile hazırlanmalıdır. Bu konularda zorlanıyorsanız MTH – Mekanik Tesisat Hesapları yazılımı size en büyük yardımı sunacaktır.

Hoşçakalın.

AutoCAD’de Tesisat Boruları Çaplandırmak..

 

Merhaba arkadaşlar,

Bugün, Kalorifer tesistı tasarımı konumuza bir virgül koymak istedim, nedeni ise yazı dizisinin ilerliyen bölümlerinde de işimize yarıyacağını düşündüğüm, mekanik tesisat projelerinde boru çapı seçimi ile ilgili pratik notlar vermek isteyişimdir. Bildiğiniz üzere mekanik tesisat projelerinde ısıtma klima soğutma tesisatları için proje tasarımları yaptığımızda, ısıl transfer için gerekli olan enerji taşınımımı genellikle soğutucu, ısıtıcı akışkanlar ile yapıyoruz.

Bu akışkanlar içerisinde çoğunlukla kullandığımız akışkanlar; su, hava, soğutucu gazlar vb dir. Bu yazımda özellikle sıhhi tesisat, kalorifer, yangın, havalandırma gibi tesisat disiplinleri için pratik boru çapı seçim tabloları ve abaklarını sizin dikkatinize sunucağım. Bu abaklar ile AutoCAD’de mekanik tesisat projeleri tasarlarken sıkça karşınıza çıkacak –acaba boru çapı ne olmalı- sorusuna bir cevap bulacaksınız. Gerçi bu soruyu sormadanda projelerini tasarlıyabilirsiniz, MTH için Proje Hesapları modülü, mekanik tesisatta proje hesapları olarak adlandırdığımız küçük hesaplara dahil 12 çeşit hesabı sizler için bir hesap makinesi kıvraklığında hesaplıyor zaten.

Öncelikle sıhhi tesisat için, boru çapı tablosu vermek istiyorum. Bildiğiniz üzere kullanma suyu boru çapı soğuk su ve sıcak su olmak üzere iki farklı kriter dikkate alınarak bulunuyor. Kullanma soğuk suyu için genellikle Yükleme birimi (YB) diye adlandırdığımız vitrifiyelerin 5 mSS akma basıncı altında vermiş oldukları maksimum su debisi dikkate alınıyor. Buna göre kullanma soğuk suyu tablosunu vermeden önce çeşitli vitrifiyelerin YB katsayılarına bakmakta fayda var.

 

Vitrifiye	YB
Banyo – Duş	2.5
Eviye – Şofben	1.0
Çamaşır musluğu	1.0
Lavabo bide	0.5
Hela – Pisuar	0.5
Kurna	2.5
Bulaşık mak. Musluğu	1.0

Yükleme Birimleri sistem debisininde boyutsuz bir katsayısı olduğunu düşünürsek, boru çapı ve hidrofor seçimlerinde de yükleme birimleri Lt/Sn. Birim dönüşümü yapılarak tesisatın ve yapının her hangi bir noktasındaki su ihtiyacı tespit edilebilir.

Q = 0.25 x √ YB

Bu formülde

Q (Lt/sn) Su debisi

0.25 Katsayı

YB Vitrifiye yükleme birimi katsayısı

Örnek olarak 125 YB olan hidrofor başlangıcındaki YB katsayısı 10 m3/h su debisine denk gelecektir.

Kullanma soğuk suyu tesisatında hız limitleri göz önüne alınarak hız, çap, basınç kaybı abaklarında yaklaşık olarak kullanılacak boru çapları tablosu aşağıdaki gibidir.

 

YB	Çap
1.5 ‘e kadar	½”
6.0	¾”
15	1”
41	1 ¼”
150	1 ½”
250	2”
800’e kadar	2 ½”

Kullanma sıcak suyunda ise Musluk Birimi (MB) olarak adlandırılan katsayıları kullanıyoruz. Bu katsayılar ise YB ile aynı mantıkta hazırlanmış olup, kullanma sıcak suyunda tercih edilen 65 °C sıcaklığa göre çeşitli faktörler ile YB ‘lerin düzeltilmiş halidir. Buna göre çeşitli kullanma yerleri ve vitrifiyelerdeki MB tablosu şöyle oluşuyor.

 

Vitrifiye	MB
Banyo – Duş	2.0
Eviye – Şofben	1.0
Çamaşır musluğu	1.0
Lavabo bide	0.5
Kurna	2.0

Yine MB katsayılarına göre kullanma sıcak suyu tesisatlarında, sistem üzerindeki minumum ve maksimum hızlar göz önüne alınarak çap tablosu aşağıdaki gibi tercih edilebilir.

 

MB	Çap
1.5 ‘e kadar	½”
4.5	¾”
12	1”
25	1 ¼”
40	1 ½”
50	2”
100	2 ½”
150 ‘ye kadar	3”

Kullanma sıcak suyunda eğer bir boyler cihazı ve sirkülasyon devreside varsa pratik olarak sirkülasyon hattının çapınında aynı yerdeki kullanma sıcak suyu hattının çapını kullanarak tahmin edebiliriz. Bunu için aşağıdaki kullanma sıcak suyu sirkülasyon hattı boru çapı tablosunu kullanabiliriz.

 

Kullanma sıcak su hattı çapı	Sirkülasyon hattı çapı
½”	½”
¾”	½”
1”	½”
1 ¼”	¾”
1 ½”	1”
2”	1 ¼”
2 ½”	1 ½”
3”	2”

Kalorifer tesisatlarında boru çapı ve basınç kaybı değerleri yine kesin hesap ile yapılması gerekmekte olup, pratik olarak 90/70 rejimli bir sistemde tesisat üzerindeki klasik su hızları düşünülerek dikişli borular için aşağıdaki çap tablosu kullanılabilir. Isıl yükleri tarif etmekte kullandığımız MKS birim sistemi Kcal/h ve SI birim sistemi Watt değerlerine göre tespit edilen hat yüklerinden boru çapı tahmini yapabiliriz.

 

Kcal/h	Çap
2,479 ‘a kadar	½”
5,999	¾”
11,999	1”
23,999	1 ¼”
34,999	1 ½”
69,000	2”
114,999	2 ½”
164,999	3”
249,999	4”
600,000	5”
600,000 yukarısı	6”

Bu tablo 90/70 °C çalışma rejimine ait, 20°C dt ile çalışan bir sisteme aittir. Bu tabloyu soğutma suyuna uygulamak isterseniz değerleri 20’ye bölüp, soğutma sisteminizin dt değeri ile çarpmanız yeterli olacaktır. ;)

Sanırım bukadar tablo şimdilik yeterli olacak. Bir dahaki yazımda Pissu hatları, yangın ve hava kanallarının çaplandırılması ile ilgili pratik bilgiler vermeye çalışacağım, yanlız bütün yazılarımda belirttiğim gibi bu yazıda geçen tabloların tümü konu hakkında bir fikir vermesi açısından ve pratiklikleri yüzünden burada zikredilmiştir. Tüm mekanik tesisat hesapları işin boyutu ne olursa olsun “Kesin Hesap” mantığı ile hazırlanmalıdır. Bu konularda zorlanıyorsanız MTH – Mekanik Tesisat Hesapları yazılımı size en büyük yardımı sunacaktır.

Hoşçakalın.

650 Lt. Hava Tankı Örnek Çizimi ve Hesapları..

Bugünkü yazımda, daha önce sizlere ilettiğim basınçlı kaplar konularına ek olacak şekilde, 650 Lt. hacimli silindirik hava tankı çizim ve hesaplarını paylaşacağım. 11 Atü çalışma basıncına haiz dik tip bu hava tankında AD-Merkblatter dizayn koduna göre gövde ve bombe hesapları yapılmış ve bu hesaplara göre dizayn edilmiştir.

Öncelikle gövde tasarımından başlamak gerekiyor, tasarım aşamasına geçmeden önce bazı değerlerin bilinmesi gerekiyor.

PD : 11 Bar
PT : 16.5 bar
C1 : 1 mm
V : 0.8
S : 1.5 mm
ST : 1.1 mm
Da : 610 mm
K : 235 N/mm2

Formülü işlettiğimizde 3.66 mm ve test basınca kontolünü yaptığımızda ise 2.94 mm saç kalınlığı çıktığı görülüyor. Burdan hareketle malzeme 6 mm R ST 37-2 çelik saç seçilmiştir.

Örnek çizimi ve toristefik bombeler ile ilgili mukavemet hesabını aşağıdaki linkden download edeceğimiz DWG çizimde bulabilirsiniz.

havatabki_650LT.rar [82 KB]

Hoşçakalın..

Ücretsiz Vitrifiye Çizimleri..

 

Merhaba arkadaşlar,

Bugün sizlerle Autocad ortamında sıkça kullandığımız ancak mimari çizimde gereken düzen ve intizam olmadığı için çizimlerimizi çokda bütünlemeyen vitrifiyeler ile değiştirebilceğiniz, mekanik tesisat çizim kurallarına ve ilgili firmaların üretim standartlarına uygun çizilen blokları sunmak istiyorum.

Mesleğe başladığımız dönemlerde herkezde bir blok telaşı vardı. çok iyi hatırlarım bir abimiz bloklarımı veririm ama X Beyin çizimlerinde kullanamazsınız demişti. Ne günlermiş onlar şimdi bloktan bol şey yok piysada ama önemli olan tabiki baştan savma değil ilgili standartlara uygun ve/veya üretici firmanın yayınladığı standartlarda olsun.

Ücretsiz bloklara aşağıdaki linklere tıklıyarak ulaşabilirsiniz.

tesisatguncesi-vitrifiye.zip [460 KB]

 

Yeri gelmişken, çizimdeki istemediğimiz blok ile yeni bloğumuzu nasıl exchange edeceğimizi de anlatalım.

[AutoCAD 2007 ve sonrası]

Öncelikle eski çizimimizi açalım ve değiştirmek istediğimiz bloğu seçelim.

 

Bloğun üstüne sağ-tıklıyarak açılan pop-up menüden blok editörünü çağıralım. Bu işlem ile kendi orjinal mimari çizimimiz yerine ekrana sadece seçtiğimiz bloğu düzenliyebileceğimiz bir pencere açılıyor. Bu pencere üzerinde eski çizimi silmeden önce insert komutu ile değiştirmek istediğimiz standarda uyan bloğu Browse tuşu ile bulup açalım, tabiki bu açma işlemi sırasında ölçeklere dikkat etmekte fayda var, bizim yayınladığımız bloklar 1=1 ölçeğinde, 1/100 çizime insert etmek için .01 oranında küçültmeniz gerekebilir. 

 

 

Insert noktası olarak uygun bir noktayı işaretledikten sonra, eski bloğumuzu çizim oramından temizliyoruz. Bu işlemin ardından Close Block Editor tuşu ile pencereyi kapatarak orjinal çizime geri dönüyoruz.

İşte çizmimizin son hali, yaklaşık 3-4 sn. içinde hazır.

 

Bir dahaki yazıda görüşmek üzere hoşçakalın…

Kazanları Tanıyalım..

 

Merhaba arkadaşlar;
Bundan önceki günlerde yeni açılan blog sitemizin entegrasyonu ve eski yazılarımızın bir özet tekrarı ile sizlerle buluşmuştuk, bugünden itibaren mekanik tesisat alanındaki özgün blog yazılarımıza devam edeceğiz. Pek tabiki bizi yönlendiren sizin katılımınız ve güzel eleştirileriniz olacak. Bugünkü yazımızın konusunu mekanik tesisatın adeta kalbi diyebileceğimiz ve aslında yakından tanıdıkça imalat ve işletmesinin bile başlı başına ayrı bir uzmanlık alanı oldunu göreceğimiz kazanlar teşkil ediyor.

 

Şekil:1

Kazan çeşitleri ve sınıflandırılması bir çok etmene göre yapılırken, ülkemizdeki genel geçer kabullere göre; Alev/duman boruları dolaşımına göre, su hacmine göre, akışkanın özelliklerine göre ve yakıt cinsine göre sınıflandırılabilir.

Alev/duman boruları dolaşımına göre;
a. Su borulu kazanlar
b. Alev borulu/su borulu kazanlar
c. Alev borulu, duman borulu, alev-duman borulu
Su hacmine göre;
a. Büyük su hacimli kazanlar
b. Küçük su hacimli kazanlar
c. Buhar jeneratörleri
Akışkan özelliklerine göre;
a. sıcak su kazanları
b. Kaynar su kazanları
c. Kızgın yağ kazanları
d. Buhar kazanları (alçak basınç 0.5 bar’a kadar)
e. Buhar kazanları (yüksek basınç 0.5 bar’dan yukarı)
Yakıt cinsine göre;
a. Katı yakıtlı kazanlar
b. Sıvı yakıtlı kazanlar
c. Gaz yakıtlı kazanlar
d. Çok yakıtlı kazanlar

Ülkemizde kazan imalat usulleri ve standartları çeşitli olmakla beraber genellikle TS 377- Çelik malzemeden kaynaklı silindirik kazanlar, TS 497 – Çelik malzemeden kaynaklı, TS 3101 – Sabit kazanların yapım kuralları, TS 3362 – Basınçlı kaplar hesap usulleri standartları kullanılmaktadır. Yine aynı şekilde bizim standartlarımızı kapsıyan ve daha geniş imkanlar sunan AD-merkblatta, Brau Veritas, ABS, ASME gibi standartlarda da kazan imalat usulleri ile ilgili bilgileri bulabilirsiniz. Hepsine zaman içinde değinecek ve püf noktaları ile aralarındaki farkları irdeleyiceğiz.
Aşağıda 1,000,000 Kcal/h kapasiteli bir kızgın yağ kazanının serpantin teknik tesmini bulabilirsiniz.

 

Şekil.2

 

Şekil.3

Bir dahaki yazıda görüşmek üzere, hoşçakalın…