Yangın Tesisatı : Hidrolik Hesap Püf Noktaları

 Merhaba Arkadaşlar;

 

 

 

 

 

 

Yangınla mücadale tesisatlarında en önemli kriter yangın sınıfına göre belirlenen debi ve basıncın istenilen süre boyunca tedarikidir. Birinci ve en geçerli kriter olan söndürme suyunun ortamlara taşınması için işlevsel bir tesisat oluşturulmalıdır. Yangın Dolabı, İtfaiye su alma ağzı, Sprinkler tesisatı, Yangın suyu tedariği ve deposunun doldurması gibi sistem elemanları arasında ki boru şebekesi tasarımı bu sebeble büyük önem taşımaktadır.

Yangın tesisatı ile genel geçer kaideler sunan NFPA, TS, EN, Tüyak gibi normların tavsiye ettiği değerler optimize edilmeli ve projemize ve ihtiyaçlarımıza %100 uygun hale getirilmelidir. Optimizasyon seçenekleri arasında en çok kullandığımız seçenek ise Hidrolik Hesaplardır.

Hidrolik hesabın kapsadığı alan aile ilgili öncelikle bir Risk analizi yapılmalıdır. Bu risk analizi mimariyi tanımak, işletme şartlarını bilmek, talep edilen yangın dayanım değerlerinin tespit edilmesi ve buna göre malzeme seçimi yapılması ile başlayacaktır.
 

 

 

 

 

 

 

 

 

Uygulama alanına göre uygun sprinkler ve söndürme aparatlarının tespiti yapıldıktan sonra tehlike sınıfına göre tavsiye edilen sprinkler yerleşimi yapılmalıdır. Bu kısımda Sidewall tipi sprikler için atış mesafesi doğru seçilmelidir. Asma tavan olmayan Salon, Yatak odası gibi yerlerde derinlik 4-4.5 m geçiyorsa Extended coverege tipler tercih edilebilir. Yine NFPA 13 Table 8.6.5.1.2 tablosu yardımışla kiriş havuzlarına en uygun yerleştirme ebatları seçilmelidir.

Mahallerin dış ortama etkilerini göz önünde bulundurarak tesisat tipi de Islak veya Kuru olarak belirlenebilir. Genellikle ısıtılan ve bina içerisindeki zona'lar için işletmesi veya imalat maliyetleri daha düşük olan ıslak borulu sistem tercih edilebilir. Ankara ve benzeri şihirlerde özellikle dış ortama açık otopark, vb. mahaller için ise Kuru borulu sprikler sistemi teçhiz edilmelidir.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Sprikler seçiminde mahal karakteristiği bilinmelidir. Sprinkler Aktivasyon sıcaklığı her mahal için ayrı ayrı tespit edilmelidir. Yoğun kullanılan mahallerde 68', elektirik ve şalter odaları için 79' , Kazan daireleri için 93' tercihleri yapılabilir.

Yangın tesisatın da kullanmaktyan kaçınacağımız özel parçaların arasında Çekvalf'ler gelmektedir. Kat vana guruplaması, Yangın pompası basma hattı ve İtfaiye su verme ağzı gibi yerler haricinde tesisatta kullanmamakta fayda vardır.

Alarm vanaları ile ilgili olarak sistem seçimine bağlı olmakla beraber Islak izlemeli alarm vanaları seçiminde orta tehlike sınıfında bir zone için 4831 m2 geçmemesi istenir, Kuru izlemeli alarm vanalarında ise tehlike sınıfına bağlı koruma alanı yerine izleme yapılacak zonun iç haçminin 2838 Lt. geçmemesi istenmektedir.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Yine kuru borulu sistem tercih edildiğinde her bir kuru izlemeli alarm vanası için yaklaşık sistemin 1/6'sı oranında debide hava sağlayacak kapasitede Basınçlı hava kompresörü de teçhiz edilmelidir.

Bir sonra ki yazımızda örnek bir hidrolik hesabın yapım basamaklarına bakacağız, hoşçakalın..

Yangın Tesisatında Hidrolik Hesaplar..

 Merhaba arkadaşlar;

 

 

 

 

 

 

 

Yangın tesisatı özelinde biraz sprinkler hesapları ve Hazen Williams basınç düşümü hesaplarına bir bakış atacağız bu yazımızda. Bildiğiniz üzere Yağmurlama sistem olarak nitelendirebileceğimiz bu sistemi nen büyük avantajı, yangına süratle etki etmesidir; çünkü sistem yüksek ısıyı algıladığı an müdahalede etmekte ve yangını başladığı yerde bitirmektedir. Yangın sınıfı olarak A ve C sınıfı yangınlar için önerilen sprinkler söndürme sistemlerindeki tek bir sprinklerin su yayarak koruduğu alan 9 metrekare ile 21 metrekareye arasında değişebilmektedir.

 

Yangın riski olan bölgelerin iş alanı veya kullanılan maddeleri göz önüne alınarak farklı türde sprink çeşitleri kullanılabilmektedir. Bunların piyasada en çok bilinen türleri ıslak borulu, kuru borulu, deluge ve preaction sprinkler söndürme sistemleridir.

Islak borulu sprinkler söndürme sistemi otomatik olarak müdahale edebilen bir sistemdir. İçinde sürekli su bulunduran borulara sahip sistem, mekanda sıcaklığın yükselmesi ile beraber hızlıca devreye girmekte ve borulardaki su yoğun bir şekilde yangının üzerine boşaltılır. Şok etkisi ile yangın, başlangıç aşamasında deaktive edilir.

Kuru borulu sprinkler söndürme sistemi, suyun boruların içinde değil de, vanaların ardında bekletilmesi prensibine dayanır. Boruların içinde su yerine basınçlı hava bulundurulur. Yangın ile birlikte yükselen ısı ile birlikte basınçlı hava, suyu borulara dağıtacak olan vananın açılmasını sağlar ve su borulara dolarak, sprinkler vasıtası ile yangının üzerine boşaltılır.

Deluge sprinkler söndürme sistemi, yangını algılayacak alarm sisteminin, sprinkler sistemin içinde değil farklı bir yerde olması prensibine dayanır. Diğer sprinkler sistemlerde algılama biçimi, odanın ısısının yükselmesi şeklinde olmakta iken, deluge sistemde farklı ve daha hızlı algılama alarm sistemi vasıtası ile gerçekleşmektedir. Böylece sistem ıslak ve kuru borulu sprinkler sistemlerden daha çabuk aktif olmaktadır. Sprinkler açık ancak vana kapalıdır.

Preaction sprinkler söndürme sistemi, bir önceki sistemden farklı olarak sprinklerin açık olmadığı sistemdir. Sprinklerin ucunda ısı ile erime özelliği olan kapatıcı malzeme veya patlama özelliği olan ince camdan ampuller bulunmaktadır. Yangın ile yükselen ısı bu kapatıcı malzemeleri eritmekte veya patlatmakta ve sistem devreye girmektedir.

Sprinkler sistemleri yasal olarak  Ofis ve ev haricindeki yüksek binalarda, yüksekliği 30.50 mt’den çok olan ofislerde, yüksekliği 51.59 mt’den çok olan apartmanlarda, birden fazla bodrum katına sahip yirmi araçtan fazla kapasiteli kapalı otoparklarda, 200’den fazla yatak kapasitesine sahip misafirhanelerde, otellerde ve pansiyonlarda, 2000 metrekareden fazla kullanım alanı olan işletmelerde, toplantı salonlarında, eğlence mekanlarında, alışveriş merkezlerinde ve mağazalarda kullanılması ilgili yönetmeliklerle zorunlu hale getirilmiştir.

Islak borulu sistem sadece donma riski olmayan ve çevre sıcaklığının 95 °C’yi geçmediği yerlerde uygulanır.Donma riski olan mahallerde bulunan ıslak sprinkler sistemi bölümleri; antifriz sistemi veya elektrikli izlemeli ısıtıcı kablo sistemi ile korunmalıdır.

Boruların arasında yeteri kadar boşluk olacak şekilde, ağaç borulama, loop borulama, grid borulama metotlarından biri kullanılabilir. Kullanım alanı 465 metrekareyi geçmeyen binalar ve yapılar için, DN25 boru çapı için 2 sprinkler şeklinde başlar ve katlayarak ilerler.

Ülkemizde ve yurt dışında kullanılan hidrolik hesapların basında Hazen-Williams formülü veya Darcy-Weisbach formülü kullanılabilir. Gördüğünüz gibi formüllerin isimleri bu formüllerin geliştirilmesinde katkıda bulunan kişilerden esinlenmiş, inşallah ileride bizimde Ahmet-Mehmet formülümüz olurda, forumlarda eleştiri yapacağız diye dirsek çürütmek yerine bulanlar ile iftahar ederiz. Neyse konuyu dağıtmadan ufak bir hatırlatma yapayım özellikle ikinci formülü yüksel hızlı sistemlerde tercih edebilirsiniz. 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Hazen-Williams formülünü açmak gerekirse, 1 metre borudaki basınç kaybını, akma debisi ve boru çapını kullanarak elde ettiğimiz bir formüldür.

P_m = 6.05 x (Q_m ^1.85 / C ^1.85 d_m ^4.87) x 10⁵

Bu formülde;

P_m : 1 metre borudaki sürtünme direnci (bar/m)

Q_m ^1.85: Debi (lt/dk.)

C ^1.85: sürtünme kayıp katsayısı

d_m ^4.87: Boru iç çapı (mm)

Sulu sistemlerde debiyi bulabilmek için sistemin ilgili zonundaki maksimum koruma alanını ve tahmini sprinkler sayısının bilinmesi gerekebilir. Daha önceki yazılarımızda bahsettiğimiz gibi sprinkler koruma alanlarını aşağıdaki tabloda bulabilirsiniz.

Bazı boru tipleri için kulllanılabilecek pürüzlülük katsayıları

Boru Tipi	Pürüzlülük Katsayısı (C)
Dikişsiz döküm demir veya düktil demir	100
İçi çimento kaplı düktil demir	140
Siyah Çelik Boru (Kuru borulu ve ön tepkili sistemler )	100
Siyah Çelik Boru (Islak borulu ve baskın sistemler)	120
Galvaniz Boru (Tümü)	120
Plastik -yangın onaylı (Tümü)	150
Bakır veya Paslanmaz Çelik	150

 Bir daha ki yazımızda örnek bir basınç düşüm hesabı yapacağız. bir daha ki yazıda buluşmak üzere..

 

 

Yangın Tesisatında Hidrolik Hesaplar..

Merhaba değerli arkadaşlar;

Ts825 ısı yalıtım yönetmeliği ile ilgili yazıma devam etmek isterken sizden gelen yorumlar üzerine yangın tesisatında hidrolik hesaplar konusuna değinmenin artık elzem olduğu kanaatine vardım. Arkadaşlar Mekanik tesisat sektörü büyük bir umman, sonsuz bilgi ve deneyim denizi. Tabiki bizler 15 yıllık meslek yaşantımızda çok fırtınalar gördük, şimdiye kadar gemimizi yüzdürmeyi başardık, yalnız bu sene yaşadığımız ekonomik kriz kadar hiç bizi zorlayan günler yaşamamıştık. Biliyorsunuz küresel kriz Türkiye kaynaklı değil fakat rüzgarının bizi rahatsız edeceği ayan beyan ortadaydı. Bu kriz yine sorumsuz yöneticiler sayesinde işten çıkarmalar, iş yeri kapanmaları, büyük ekonomik durgunluk olarak bizlere yansıdı. Basiretsiz yöneticilerin günahını yine bizler çekiyoruz. Allah hepimize kolaylık ve sabır versin.

Gelelim bugünkü yazımızın ana konusuna, arkadaşlar yangın tesisatında boru çapları ve basınç kaybı hesapları belli standartlar ve hesap yöntemleri ile bulunur. Ülkemizde genel geçer yangın standardı Bakanlar kurulu tarafından 12.06.2002 tarihinde 2002/4390 karar sayısı ile yürürlüğe konulan Binaların Yangından Korunması Hakkında Yönetmelik ve NFPA standartlarıdır. İlgili standartlarda Hafif ve Orta tehlike sınıfındaki yapılarda boru çaplarının tablo tahmini yöntemi ile yapılması tavsiye ediliyor, bunun yanında yüksek tehlike sınıfına giren yapılarda boru çapı ve basınç kaybı kesinlikle hidrolik hesaplar kullanılarak yapılmalıdır.

Ülkemizde ve yurt dışında kullanılan hidrolik hesapların basında Hazen-Williams formülü veya Darcy-Weisbach formülü kullanılabilir. Gördüğünüz gibi formüllerin isimleri bu formüllerin geliştirilmesinde katkıda bulunan kişilerden esinlenmiş, inşallah ileride bizimde Ahmet-Mehmet formülümüz olurda, forumlarda eleştiri yapacağız diye dirsek çürütmek yerine bulanlar ile iftahar ederiz. Neyse konuyu dağıtmadan ufak bir hatırlatma yapayım özellikle ikinci formülü yüksel hızlı sistemlerde tercih edebilirsiniz.

Hazen-Williams formülünü açmak gerekirse, 1 metre borudaki basınç kaybını, akma debisi ve boru çapını kullanarak elde ettiğimiz bir formüldür.

P_m = 6.05 x (Q_m ^1.85 / C ^1.85 d_m ^4.87) x 10⁵

Bu formülde;

P_m : 1 metre borudaki sürtünme direnci (bar/m)

Q_m ^1.85: Debi (lt/dk.)

C ^1.85: sürtünme kayıp katsayısı

d_m ^4.87: Boru iç çapı (mm)

Sulu sistemlerde debiyi bulabilmek için sistemin ilgili zonundaki maksimum koruma alanını ve tahmini sprinkler sayısının bilinmesi gerekebilir. Daha önceki yazılarımızda bahsettiğimiz gibi sprinkler koruma alanlarını aşağıdaki tabloda bulabilirsiniz.

 

Tehlike sınıf	Debi (lt/dk)	Süre (dk)
Düşük	1000	45
Orta	2000	60
Yüksek	Hidrolik hesap ile
Yüksek yapılar	Hidrolik hesap ile

Sprinkler sistemlerinde Su debisi ve boru çapı önemli olduğu kadar sistemin dağıtım borularındaki sistem basıncıda büyük önem arzetmektedir. Sprinkler sistemlerinde sadece ilgili debinin ortama aktarılması yangınla mücadele için yeterli bir kriter değildir. İlgili debinin istenilen basınç sınıfında ortama iletilmesi ve oluşacak su sisinin söndürmeye yaptığı katkı göz önünde bulundurulmalıdır.

Sprikler sistemleri genellikle ihtiva ettikleri dağıtım boruları basınç sınıfına göre 3 kısıma ayrılır

 

Düşük basınçlı sistemler	Dağıtım boruları basıncı 12.1 bar altı ve altı
Orta basınçlı sistemler	Dağıtım boruları basıncı 12.1 bar ile 34.5 bar arası
Yüksek basınçlı sistemler	Dağıtım boruları basıncı 34.5 bar ve üstü

Bir dahaki yazımda yangın tesisatında hidrolik hesabın yapılması ile ilgili detaylara bir bakış yapacağız.

Hoşçakalın..

Mimari Plan üzerinde Yangın Tesisatı..

Arkadaşlar, Mühendislikte yangınla mücadele konusunda geçen yazılarımda sizleri bilgilendirmiştim, bu yazımda gerçek mimari planlar üzerinde yangınla mücadele usullerine bakacağız. Mekanik Tesisat projelerinde yangınla mücadele projeleri genellikle sıhhi tesisat paftaları ile entegre olarak tasarlanır, sonuçta yangınla mücadele kullandığımız en büyük silahımız su da sıhhi tesisat pastalarına işleniyor ve yangın hidrofor daireleri de yapının ana su ihtiyacını karşılayan su depoları ve sıhhi tesisat kullanma suyu hidroforları ile entegre çalışıyor.

Mimari planlar üzerinde yangınla mücadelede kullanacağımız sprinkler ve yangın dolapları sistemi ile saha paftalarında hidrant sistemini tasarlarken dikkat etmemiz gereken en büyük husus sprink ve diğer aparatların ihtiyacını karşılayacak debiyi sağlamak üzere seçeceğimiz boru çaplarıdır. Yangın dolapları dizaynı 2” boru çapından başlamaktadır başka bir değişle hattın en ucundaki yangın dolabını besleyecek boru çapı 2” den küçük olmamalıdır. Genellikle 4-5 yangın dolabından sonra çapı bir üst çapa taşımakta fayda var. Sprinklerde ise en küçük boru çapımız 1” dir. Sprinkler tesisatı biraz daha fazla eleman barındırdığından bir boru çapı tablosuna ihtiyacımız olacak.

 

Sprink Sayısı	Boru çapı
1-2	1”
3	1 ¼”
4-5	1 ½”
6-10	2”
11-20	2 ½”
21-40	3”
41-100	4”
101-160	5”
160 ve üzeri	6”

Yukarıdaki tabloyu kullanarak planlar üzerinde sprinklerimizi çaplandırıyoruz. Örnek projemizde ifade edicek olursak

Görüldüğü üzere her sprinkden sonra ilgili adedi besleyecek boru çapını tablomuz yardımı ile plan üzerine işliyoruz. Yeşil ile çizilen sprink merkezli daireler sprink etki alanını ifade ediyor. Yangın paftalarında gözterilmesi gerekmemekle beraber, plan üzerinde sprinklerin müdahale edemeyeceği yerleri ortaya çıkardığı için çizilmesinde fayda var. Yeni bir kural olmalakla beraber ana branşmanların sonlandığı yerlerde projeyi okuyanlara kolaylık sağlaması için beslenen sprink adedini de çapı ile beraber projeye işliyoruz. Bu örnek planda 8 Ad. Lik bir sprink hattını planlamış olduk. Tüm bu hatlar proje üerinde en uygun tesisat şaftını kullanarak hidrofor dairesine indirilir.

Tesis ve yapının yangın risk sınıfına göre sprnikler sisteminin herhangi bir besleme koluna bağlanan sprinklerin koruduğu birim kat için en büyük büyük koruma alanı, düşük ve orta tehlike sınıfı için en fazla 4,800 m2 ve yüksek tehlike sınıfı için en fazla 2,300 m2 olmalıdır.

Yine her sprink ana hattı tesisat şaftlarına bağlanmadan önce bir test ve drenaj vana sistemi ile techiz edilmelidir. Ana sprinkler hattı bir superwizor swichli vana ve flow swich ile sprinkler branşmanına bağlandıktan sonra test ve drenaj vana gurubu ile by-pass edilmelidir. Bu by-pass hattının bir ucu en yakındaki pissu giderine bağlanmalıdır.

Bir dahaki yazımda yangınla müdalece için nasıl bir hidrofor dairesi tasarlanması gerekir bu konuyu işleyeceğiz. Hoşçakalın.

Yangınla Mücadele Basınçlandırma Sistemleri..

Merhaba arkadaşlar,

Yangınla mücadelede, ıslak ve kuru tip yangın söndürme sistemleri ne kadar elzemse, Basınçlandırma sistemleride bir okadar gerekli ve hayat kurtarma kapasitesine sahip donatılardır. Bildiğiniz üzere konut dışı yapılarda yapı yüksekliği 21.50 m. , konutlarda ise yapı yüksekliği 51.50 m. Yi geçen tüm kapalı merdivenlerde basınçlandırma sistemleri yapılmalıdır. Yine aynı şekilde 4 bodrum kattan fazla bodruma sahip binalarda ve otoparklarda yangın merdivenlerinde basınçlandırma sistemleri yapılmalıdır.

Bina içi yangınlarda insan hayatı için istatiksel olarak bulunan asıl tehlike faktörü duman zehirlenmeleridir. Özellikle yüksek yapılarda yüksek tutuşma sıcaklığına ve az duman yayma özelliğine bağlı olarak seçilen yapı bileşenleri ve mobilya ile aksamlar tercih edilmektedir. Hal böyle olunca hem yangının yayılmasını önlemek hemde duman oluşumunu yönlendirmek ve tahileye etmek için yangın basınçlandırma sistemleri elzem hale gelmiştir.

Duman tahliye ve basınçlandırma sistemlerini anlamak için birazda duman hareketini oluşturan etmenleri incelemekte fayda var. Yangın anında ortama yayılan ve yangınla mücadeleyi ve tahliye işlemlerini güçleştiren duman hareketleri belli başlıklar altında irdelenebilir, bunlar ısıl genleşme, yangın sonucu oluşan sıcak gazların etkisi , baca etkisi ve rüzgar etkisidir. Bu faktörlerden pencerelerin kırık olmadığı zamanlarda sıcak gazların etkisi daha büyükken, bina yüzeyinde açıklıklar ve/veya kırık pencereler varsa baca etkisi daha büyük olur.

Yangınla mücadelede özellikle yangın merdivenlerinin basınçlandırılması büyük önem taşımaktadır. Basınçlandırılan merdiven kovası ile bina kullanım alanları arasındaki basınç farkı en az 50 Pa olmalıdır.

Öncelikle basınçlandırma hesabına dahil edilecek mahallerin yapısal özelliklerine bir bakalım.

Merdiven kovası : 3 m x 3 m = 18 m2 x 3 m = 54 m3

Koridor : 1.5 m x 9 m = 13.5 m2 x 3 m = 41 m3

Bina kat adedi : 10

Normalde yangın sınıfına ve ortamdaki yanıcı maddelerin fiziksel özelliklerine bağlı olmakla beraber, yangın mahallinde ortam sıcaklığı 600°C kadar çıkabilmektedir. Yangın merdivenlerini çevreleyen kaçış yolları ise, zaten BYKY 2002’ye göre yangın mahallinin tahliye edilmesi amacı ile uygun kriterler gözetilerek tasarlanacağı için yangın mahalli şartlarından uzak olacaktır.

Yangın mahallindeki sıcak gazlarıni komşu mahaller ile arasında yarattığı basınç farkı aşağıdaki denklem ile ifade edilebilir.

Bu formülde;

Pf : Yangının sebeb olduğu basınç farkı (Pa)

g : yerçekimi ivmesi (m/sn2)

Patm : mutlak atmosferik basınç (Pa)

R : Evrensel gaz sabiti (J/KgK)

TD : dış ortamın mutlak sıcaklığı (K)

TF : yangın bölmesi mutlak sıcaklığı (K)

h : Yangın bölmesi yüksekliği (m)

hn : nötral düzlemin yüksekliği (m)

Bu kısımda bahsi geçen nötral düzelem, yangın sebebi ile oluşan maksimum şartlar ile (basınç, sıcaklık, vb.) mahal normal şartları arasındaki değerlerin eşitlendiği düzlem bölgesidir. Ortamlar arasındaki basınç farkı zaten TYKY 2002 de zikredildiğinden dolayı bu formülü işletmeden direk olarak hava debisi formülünü irdeliyebiliriz. Yangın merdiveni gibi basınçlandırılan hacimlerde, pencere kullanılmadığı durumlarda, sızıntı alanlarından geçen hava debisinin bulunması gerekicek, bunun için ASHRAE de dahil olmak üzere bir çok yöntem ve formül mevcut, ben biraz daha basit olan aşağıdaki formülü uygulayarak tespit edilen basınç farklarındaki sızıntı miktarını ve dolayısı ile yangın merdiveni basınçlandırma fanı debisine ulaşacağım.

Q = 0.83 x Ae x √P

Bu kısımda

Q : hava debisi (m3/s)

0.83 : boyutsuz katsayı BS 5588 Part 4’e göre

Ae : toplam efektif sızıntı alanı (m2)

P : ortamlar arasındaki basınç farkı (Pa)

Ae toplam efektif sızıntı alanı için yangın merdiveni ile kaçış koridorunu ayıran tek kanatlı yangın kapısı için 0.01 m2 ile 0.03 m2 değeleri arasında bir değer tespit edilebilir tabiki en doğru seçim üretici kataloglarından alınacaktır. Basınç farkı hesabında en kritik değerlerden olan efektif sızıntı alanı yangın merdiveni kapısında eşik ve pervazlardaki sızıntı aralıkları dahil göz önünde bulundurulmalıdır.

Bu örneğe göre zemin kattaki ana tahliye kapındaki sızıntı alanı, 0.04 m2 ve diğer 9 kattaki yangın merdiveni sızıntı alanı ise 9 x 0.03 m2 = 0.27 m2 olmak üzere toplam 0.31 m2 olmaktadır, istenilen basınç farkının 50 Pa olduğunu göz önüne alırsak, formülden

Q = 0.83 x 0.31 x √50

Q = 1.82 m3/sn = 6600 m3/h

Değeri bulunacaktır. Burada hassasiyetle üzerinde durulması gereken nokta, 50 Pa basınç farkı istenilen durumlarda bulunacak debinin, yangın anında sızıntı aralığında istenilen 1 m/sn hava hızı ile debi hesaplanması durumundaki hallerden küçük çıkabileceğidir. Bu yüzden iki sistem karşılaştırılmalı ve büyük debi tercih edilmelidir.

Yinede tekrarlamak gerekirse, yangın basınçlandırma sistemleri için bu işin kaynağına inen, ekmek parasını bundan çıkartan yangıncı firmalardan destek almakta fayda var, herzaman söylediğim gibi bir mekanik tesisat projesinin %75’i cihaz ve marka bağımsız tamalanabilir, yalnız geri kalan %25 hesap ve tasarım süreci bu aşamadan sonra seçilecek cihaz ve markalara bağlıdır, bu sebebten eskiden kalma alışkanlıklar ile proje üzerinde marka olmaz demiyerek seçilen cihazları ve markaları (veya muadili) ibaresi ile projeleriniz ekleyiniz.

Son cümlelerimi konu dışı yazacağım, biliyorsunuz Mekanik tesisat engin bir deniz gibi, hele birde AutoCAD ile bu iş bütünleşince ferdi başarılar daha da kıymetli oluyor, TesisatGuncesi.com blog sitemize Mekanik Tesisat veya Autocad  çözümleri konularında makale göndermek isterseniz sizlere gereken yardımı sunacağız, bilgilerinizi paylaşmanız dileği ile, hoşçakalın.

Yangın Tesisatında Kazan Dairesi Tasarımı..

Merhaba arkadaşlar;

Geçen yazımda belirttiğim kaynakçaları inşallah edindiniz ve işlerinizde kullanmaya başladınız, emin olun bu kaynakçalar sizleri daha yetkin hale getirecek ve işlerinizdeki standardizasyona yardımcı olacak. Bu yazımızda yangın tesisatı konusuna bir virgül koyacağız. Tabi ki bu virgül başka konulardaki bilgileri ve fikirleri paylaşmak için olacak. Yangın tesisatında kazan dairesi tasarımı adını verdiğim bu yazımdan sonra mesleğimizle ilgili her zaman karşılaştığımız ve sanatımızı yapmakta bizi zorlayan hususlara ve bunların çözüm yöntemlerine değineceğim.

Yangın tesisatının belkide en önemli kısımlarından bir tanesi kazan dairesi veya hidrofor dairesidir. Sistemin merkezi olan ve yangınla mücadele cihazlarının bulunduğu kazan dairelerinde bazı hususları gözden kaçırmamak gerekiyor.

Daha önceki bölümlerde yangın mücadele su deposu hacimlerinin hangi kriterler ile belirlendiğini belirtmiştim bu kaidelere uygun olarak tespit edilen su deposu genellikle yer darlığı veya yosunlaşma olmaması için kullanma suyu deposu olarak da kullanılmaktadır. Bu gibi durumlarda depodan emişler belli kot farkları ile olmalı ki yangın rezervinde bir azalma olmasın. Bu durum için örnek bir çizim dikkatinize sunulmuştur.

Kazan dairesi veya hidrofor dairelerinde mutlaka temizlik, ani boşaltma, taşma gibi durumlar için pissu gideri bağlantısı yapılmalıdır. Mümkünse 50x50 kazan dairesi / otopark tipi süzgeçler ile bağlantı sağlanmalıdır. Deponun taşma ve havalık kısımları ihmal edilmemeli gerekli bağlantılar yapılmalıdır. Emişlerde filtre kullanılması tesisat ve cihazlar içerisine partikül kaçmasını önleyecektir.

Yangınla mücadelede Dizel yangın pompaları, Elektrikli yangın hidroforları ve joker pompalar için gerekli hacimler tasarlanmalı ve mümkün olduğunca su deposuna yakın yerlerden pompa kotunun altında kalmamak üzere emiş yapılmalıdır. Dizel pompalarda elektrik panosu, yakıt tankı, aküler gibi ekstra bileşenler olduğu için elektrikli hidroforlardan daha büyük bir hacme ihtiyaç duyulabilir.

Yangın dağıtım kollektörü yine hidrofor dairesi içinde yer almalıdır. Özellikle ıslak tipte sprink hatları için Islak alarm vanaları her yangın hattında mutlaka kullanılmalı ve alarm sistemine bağlantısı otomatik kontrol bünyesinde yapılmalıdır. Sprinkler hatlarının dağıtım borularında çaplandırma için geçen yazımızda belirttiğimiz çaplandırma tablosu kullanılabilir.

Yine Yangın su deposundan dizel pompa ve yangın hidroforlarına yapılacak besleme için kullanılan dağıtıcı kollektörde uygun çaplarda yükselen milli vanalar, check valf ve kompanzatörler kullanılmalıdır.

Bir yangın tesisatı kolon şeması aşağı yukarı aşağıdaki projeye benzemelidir. Sprinkler hatları, hidrant hatları, yangın dolabı hatları, bağlantıları, çapları ve yükleri ile beraber çizilmeli, kazan dairesi hidrofor dairesi ayrıca dizayn edilmeli ve kolon şeması çizim usullerine göre dizel pompa, elektrikli yangın hidroforu, joker pompanın bağlantıları gösterilmeli, yangın tesisatı ile ilgili ana dağıtım kollektörü, itfaiye bağlantı ağzı, içerecek şekilde çizime yerleştirilmelidir.

Kolon şeması üzerinde cihazların numaraları, tipleri ve teknik özellikleri ayrıca belirtilmeli çizimde uygulanan çizgi ve şekilleri açıklayan “legend” unutulmamalıdır.

Bir dahaki yazıda görüşmek üzere hoşçakalın..

Mekanik Tesisat Tasarımları İçin Kaynakcalar..

 

Merhaba arkadaşlar,

Bir müddettir devam eden mühendislikte yangınla mücadele konumuza, mekanik tesisat konusunda sizlere önemli kaynakçalar belirtmek istediğim için ara veriyorum. Biliyorsunuz en beğendiğim deyimlerin arasında “Bilgi paylaştıkça artar” deyimi var, bir diğeri ise “Teknikte zorlama yoktur”. Birinci deyimin gereğini yerine getirmek için yaptığım Autocad da mühendislik uygulamaları yazılarıma faydalandığım, özümsediğim sizlerinde beğenerek edineceğinizi düşündüğüm kaynakları açıklamak istiyorum. Bu kaynaklar AutoCAD duayeni George Omura gibi işi özümsemiş ve bizlere yeni projeksiyonlar açan omurgalı yazarlar ve sektörün ileri gelenleri tarafından hazırlanmıştır. Tabi ki bu kaynakları edindiğinizde bazı akademisyenlerin yaptığı gibi intihal değil özümseme yolu ile yeniden yorumlama yapmanız gerekecektir. Bu yazım ile mekanik tesisat hususunda bu kaynakların hazırlanmasında ve yayınlanmasında emeği geçen değerli dostlarımızı anarak bir dahaki çalışmaları için güç toplamalarına yardımcı olacağız.

Kaynakları iki kısımda vermek istiyorum birincisi basılı kaynaklar (Kitap, Bülten, Yayın, vb.) ikincisi ise on-line kaynaklar (Linkler, haber gurupları, vb.)

Kitap Adı	İlgi alanı	Yayıncı / Yazar	Basım Yılı
Sıhhi Tesisat proje hazırlama esasları	Sıhhi tesisat	MMO	2002
Kalorifer tesisatı proje hazırlama esasları	Isıtma ve Kalorifer tesisatı	MMO	2002
Klima Tesisatı	Klima ve havalandırma	MMO	2003
Isıtma sistemleri seçimi	Isıtma ve Kalorifer tesisatı	EMAS	2004
Türkiye yangından korunma yönetmeliği 2002	Binaların yangından korunması hakkında yönetmelik	TÜYAK	2002
Klima havalandırma tesisatı	Klima ve havalandırma	ISISAN	1997
Mimarın tesisat el kitabı	Mekanik tesisat	ISISAN	1997
Kodlar ve standartlar	Ashrae temel el kitabı (Fundamentals)	TTMD	1998
Pencere tasarımı	Ashrae temel el kitabı (Fundamentals)	TTMD	1998
Boru hesapları	Ashrae temel el kitabı (Fundamentals)	TTMD	1998
Konut dışı yapılarda iklimlendirme, soğutma ve ısıtma yükleri	Ashrae temel el kitabı (Fundamentals)	TTMD	1998
Enerji yükleri tahmin yöntemleri	Ashrae temel el kitabı (Fundamentals)	TTMD	1998
Ses ve titreşim	Ashrae temel el kitabı (Fundamentals)	TTMD	1997
Kısaltmalar ve semboller	Ashrae temel el kitabı (Fundamentals)	TTMD	1998
Isı yalıtımı ve Buhar kesiciler easaları	Ashrae temel el kitabı (Fundamentals)	TTMD	2000
Hava sızması ve havalandırma	Ashrae temel el kitabı (Fundamentals)	TTMD	1999
Psikrometri	Ashrae temel el kitabı (Fundamentals)	TTMD	1997
Fundamentals SI Edition	Isıtma klima soğutma havalandırma	ASHRAE	1997
Hvac Duct System Design	Havalandırma sistem tasarımı	SMACNA	1977

Evet görüldüğü üzere kaynaklar çok çeşitli ve neredeyse sınırsız bir bilgi hazinesi, bu kaynakları edinmek çoğunlukla baskının tükenmesi, yayıncının yanını yayınlamaması veya fiyatı yüzünden neredeyse şansa kalıyor. Tavsiyem bu tarz yayınları elinizden geldiğinizce kütüphanenize kazandırmak.

İkinci kısımda ulaşılması zahmetsiz ve daha kolay olan internek kaynakları var, bu kaynakların çoğuda sadece üyelik sistemi ile çalıştığı için herhangi bir masraf yapmadan elde edilebilir oluyor.

Web Adı	İlgi alanı	Yayıncı / Yazar	Web linki
ISISAN	Firmanın ürünleri ve birikimlerini paylaştığı bir site	Isısan	http://www.isisan.com/kutuphane/kutuphane_index.dwx
	Mekanik tesisat tanıtımları		http://www.mekanik-tesisat.com
ASHRAE	Amerikan klimacılar birliği	ASHRAE	http://www.ashrae.com
MMO	Makine Mühendisleri odası web sitesi	MMO	http://www.mmo.org.tr
TTMD	Türk Tesisat Mühendisleri Derneği web sitesi	TTMD	http://www.ttmd.org.tr/trfiles/index.asp
	Haber Gurubu		tesisat@yahoo.com
	Haber Gurubu		mekaniktesisat@yahoo.com

Bir dahaki yazıca görüşmek üzere hoşçakalın..

Sprinkler Tesisatı..

Yangın tesisatının en çok ismi geçen elemanlarından olan sprinkler tesisatı TYKY ve NFPA tarafından da etraflıca inceleniyor, bina içi tesisatlarda yapının kullanma amacı ve içinde yer aldığı mahalin özelliklerine bağlı olarak çeşitlilik göstermekle beraber montaj biçimine göre genel olarak sarkık tip, dik tip, yatay duvar kenarı, dikey duvar kenarı olarak, sprinkler kafası türlerine bağlı olarak standart sprinkler, iri damlacıklı, genişletilmiş etkili, konutsal, özel uygulama sprinkleri gibi çeşitleri mevcuttur.

Sınıflaması ve tanımı ne olursa olsun sprinklerin çalışma şartları asıl seçim kriteridir, bir sprinkler elemanı yangın anında en yüksek tavan sıcaklığına göre açılacak şekilde sınıflandırılır. Olağan, ara, yüksek, fazla yüksek, çok yüksek, aşırı yüksek gibi sınıflamaların genel karşılığı sprinkler kafasının aktive olacağı açılma sıcaklığıdır.

Aşağıdaki listede en yüksek tavan sıcaklığı değerleri ile beraber, sprinkler için açılma sıcaklığı değerlerini bulabilirsiniz.

En yüksek tavan sıcaklığı ‘C	Açılma sıcaklığı ‘C	Sınıfı	Renk Kodu
38	57-77	Olağan	Kırmızı/Portakal
66	79-107	Ara	Sarı/Yeşil
107	121-149	Yüksek	Mavi
149	163-191	Fazla yüksek	Mor
191	204-246	Çok Fazla Yüksek	Yeşil
246	260-302	Aşırı Yüksek	Siyah
329	343	Aşırı Yüksek	Siyah

Birdaha ki yazıda buluşmak üzere, Hoşcakalın..

Kaynak . MMO yayınları 330

Yangın Tesisatı Projelerine Başlamak için Gerekli Ön Hazırlıklar..

 

Merhaba arkadaşlar;

Mekanik Tesisat alanında bilgi ve düşüncelerimizi paylaştığımız blog sitemiz tesisatgünlüğü.com da bugünkü yazımızı yangın tesisatına ayırmayı istedik, yazılarımızın genel hatlarını sizin istekleriniz, soru, görüş ve önerileriniz sonucunda şekillendiriyoruz, Bizleri takip etmeyi, eleştirmeyi ve dostlarınıza tavsiye etmeyi ihmal etmeyin.

Daha önceki günlerde mekanik tesisat projelerine başlamak için gerekli ön hazırlıklarla ilgili bir iki yazımız olmuştu, Mekanik tesisat çözümlerinin yapılar için bir bütün teşkil etmesi gerektiğini hatırlatır, gerekiyorsa eski yazılarımıza göz atmanızı tavsiye ederiz.

Yangın tesisatları için genel geçer yöntemler, NFPA ve TÜYAK yönetmeliklerinde açıkca anlatılmasına rağmen, uygulamada karşılaşılan zorluklar ve konunun detaylarının çok derin olmasından kaynaklanana sebeblerle, taban tarafından uygulanamıyor. Bu yayınlarda geçen yöntemlere ek olmak üzere sprinkler tesisatları için yapılması gereken bir kaç ön çalışmayı sizlerle paylaşmak istedim.

Projenin başlangıç aşamasında, mekanikci, mimar ve mal sahibinin kararları ile ve standartlarda belirtilen minumum koruma önlmleri göz önüne alınarak risk analizi yapılır.

NFPA ve TÜYAK yönetmeliklerinde tavsiye edilen bina tehlike sınıfının belirlenmesi.

Tehlike sınıfının işaret ediceği sprinkler tesisat sisteminin seçilmesi.

Belirlenen Tehlike sınıfı ve seçilen sprinkler tesisat sisteminin izin verdiği ölçüler ile sprinkler yerleşiminin belirlenmesi.

Yerleşim sonrasında, mahallerin detaylı analizi ve kullanma amaçları ile tefrişatlarıda göz önünde bulundurularak sprinkler yerleşiminin lokalize edilmesi ve gerekiyorsa uygulama tipine göre sprinkler tiplerinin değiştirilmesi.

Tespit edilen donelerin ışığında açılacak maksimum sprinkler sayısının tespiti.

Açılacak sprinkler sayısına bağlı olarak ortama gönderilmesi gereken debinin belirlenmesi

Toplam debi değerinin seçilen tehlike sınıfı ve sprinkler tesisat tipine bağlı olarak tespit edilmesi.

İstenilen debi değerinin kullanma noktalarına ulaşması ve gerekli nozul ağzı basıncında olması için gerekli tesisat basınç düşümü değerleri ve pompa basma yüksekliğinin tespiti.

Birdaha ki yazıda buluşmak üzere, hoşcakalın..

Yangın Pompası ve Hidrofor Daireleri

Merhaba arkadaşlar,

Bildiğiniz üzere yangın tesisatı tasarımı ve hesaplandırması bina içi mekanik tesisat işleri arasında ayrı bir uzmanlık ve bilgi/deneyim gerektiriyor. Bizde naçizane yazılarımız ile sizleri bu konuda bilgilendirmeye, okuyup araştırma yapmaya sevk etmek istiyoruz. Bugünkü yazımızın konusunu yangın pompası ve hidrofor dairesi tasarımı olarak seçtim.



Ülkemizde yangınla mücadele ve yangından korunma sistemleri tasarımında TÜYAK, İtfaiye yönetmelikleri ve pek tabi NFPA kaynaklarından faydalanılıyor. Bakanlar Kurulu' nun 10/08/2009 tarihli toplantısında kararlaştırılan, Binaların Yangından Korunması Hakkında Yönetmelik revizesi, 9 Eylül 2009 tarih 27344 nolu Resmi Gazete' de yayınlanmıştır. Gün geçtikçe standartların yükselmesi ve tasarım açısından uygulama alanları bulması tabiki sevindirici. Bu yazımızda özellikle hidrofor daireleri bileşenleri ve yangın pompaları ile ilgili bazı bilgiler vereceğiz.

Yangın pompa sisteminde verim, az enerji tüketme, vb. kaygılar dikkate alınmaz. Yangın pompa sistemleri başka sistemler ile birleştirilemez ve başka sistemler için kullanılamaz bunlar, kullanma suyu, bahçe sulama vb. dir. Yangın pompa sistemi olası hatalara karşı yedeklenmiş olmalıdır.

Yangın suyu basınçlandırma  sistemi, diğer kullanımlardan ayrı bir mekan içinde olmalıdır. Korumalı ve bağımsız bir yangın pompa odası dizayn edilmelidir.
Yangın suyu basınçlandırma sistemi yangın suyu talebi boyunca istenilen debiyi sağlayabilecek yeterli büyüklükte ve güvenilirlikte bir su kaynağı tarafından beslenmelidir.



Bir yangın pompası genellikle aşağıdaki bileşenlerin bazılarından oluşur.
 

Pompa gövdesi (NFPA veya VdS onaylı)
Motor
Pompa kumanda ünitesi
Hava atım vanası (Dikey milli pompalarda kullanılmaz)
Gövde soğutma vanası (Dizel pompalarda kullanılmaz)
Basınç rahatlatma vanası
Esnek bağlantı
Basınç anahtarı
Debi ölçer
Akış deneme vanası
Pompa kapatma vanası
Kaçak giderme düzeneği.

Yukarıda saydığımız elemanlara elerliyen günlerde detaylı bakış yapacağız.

Şekil.1 Basınç hissetme hattı

Bir yangın pompa sisteminde anma debisine bağlı olarak dizayn edilmesi gereken emiş ve basma çapları NFPA 20-1999’a göre aşağıda listelenmiştir.

Anma Debisi (m3/h)	Emiş borusu çapı (inç)	Basma borusu çapı (inç)	Debi ölçer çapı (inç)
5.70	1"	1"	1 1/4"
11.34	1 1/2"	1 1/4"	2"
22.74	2"	2"	2 1/2"
34.08	2 1/2"	2 1/2"	3"
45.42	3"	3"	3"
56.76	4"	3"	4"
68.16	4"	4"	4"
90.84	4"	4"	4"
102.18	5"	5"	4"
113.52	5"	5"	5"
170.34	6"	6"	5"
227.10	8"	6"	6"
283.86	8"	8"	6"
340.62	8"	8"	8"
454.20	10"	10"	8"
567.72	10"	10"	8"
681.30	12"	12"	8"
794.82	12"	12"	10"
908.40	14"	12"	10"
1021.92	16"	14"	10"
1135.50	16"	14"	10"

Bir dahaki yazıda görüşmek üzere, hoşçakalın…