AutoCAD’de Örnek Bir Kalorifer Projesi IV

 

Merhaba arkadaşlar,

Bugünkü yazımda, ısıtma klima soğutma projelerinin tasarlanmasında dikkat edilmesi gereken hususlardan, kalorifer tesistına ait olanları irdelemeye devam ediyoruz. AutoCAD’de örnek bir kalorifer projesi yazımda çizime başlama ve hesaba başlama ile ilgili püf noktalarını öğrendiniz, bu yazdıda da kalorifer tesisatı projesi çizmeye başlamadan önce yapmamız gerek K Değeri hesabı ve buhar geçişi ve yoğuşma hesaplarına bakacağız.

Bildiğiniz üzere, bir mahalin ısıtma ve soğutma yüklerini bulmak için bazı hesaplama usullerinden yararlanıyoruz, bu hesap usullerinde kullanılan bir çok kat sayı ve hesap yöntemi ise ilgili hesabın dahil olduğu, DIN, TS, ASHRAE gibi standartlar ile tespit ediliyor. Ülkemizde ısıl hesapların yapılması için gerekli yapı bileşenlerinin ısı iletim katsayıları ve bina ısı yalıtım hesapları TS 825 nolu, 2000 yılına ait kanun ile zorunluluk haline gelmiştir.

Önceki yazımızda bu standarda atıf yaparak, MTH Paket yazılımın bir modülü olan MTH için K Değeri Hesabı ile ısı iletim katsayıları hesabını tamamlamıştık. Isı iletim katsayıları hesabında birinci geçer kural, TS 825’de geçen ısı bölgelerine göre bir yapı malzemesinin ısı iletim katsayısının bu standartda zikredilen maksimum değeri aşmamasıdır. Eğer mimarların hayali bir güneş evi veya piramit benzezi fantastik bir yapı ile ilgili çalışmıyorsanız, muhtemelen kullanacağınız malzemeler ve yapı bileşenlerinin ısı iletim katsayıları bu ilgili sınır değerleri altında kalacaktır. Isı bölgelerine göre bir yapı malzemesinin maksimum ısı iletim katsayısı aşağıdaki tablodaki kadar olabilir.

	UD	UT	Ut	Up
1. Bölge	0.80	0.50	0.80	2.80
2. Bölge	0.60	0.40	0.60	2.80
3. Bölge	0.50	0.30	0.45	2.80
4. Bölge	0.50	0.25	0.40	2.80

Bu tabloda;

UD : Dış duvar ısı iletim katsayısı (W/m2K)

UT : Çatı ısı iletim katsayısı (W/m2K)

Ut : Toprak temaslı döşeme ısı iletim katsayısı (W/m2K)

Up : Dış pencere ve kapı ısı iletim katsayısı (W/m2K)

Örnek projemiz için ısı iletim katsayılarını bulduktan sonra, TS 825 normunda geçen ikinci hesap kontrolü bizi bekliyor, bildiğiniz üzere yapı bileşenlerinin zaman içerisinde ısı iletim özelliklerini, yapı malzemelerinin kimyasal özelliklerini, görünüş ve işlevlerini bozan rutubet ve nemi kontrol altına alınması gerekecektir. Bazı mahallerde duvarlarda ve tavanlarda özellikle küf ve mantar oluşmöası ile kendini belli eden yoğuşma problemleri özellikle projenin bu safhasında belirlenerek daha oluşmadan önlem alınabilir ve giderilebilir.

TS825 içerisinde buhar geçişi ve yoğuşma olarak adlandırılan bu durum, basit bir iki hesap ile tespit edilebilir ve sınır değerlerin içinde kalıp kalmadığı irdelenebilir. Bu hesap çeşidinde özellikle yapı bileşenini oluşturan yapı malzemeleri katmanları arasındaki sıcaklık farkları ve doymuş su buharı değerleri dikkate alınıyor.

Yoğuşmayı kısaca tabir edecek olursak, ASHRAE nin tavsiye ettiği standart atmosfer hesap yöntemine göre, soluduğumuz hava çişitli gazların bir karışımıdır, bu gazlardan bir taneside su buharıdır. Su buharı havanın termodinamik özelliklerine göre çeşitli davranışlar sergiler, örnek olarak konfor uygulaması dediğimiz 24 °C ve %50 RH değerlerinde 1 kg hava içerisindeki nem miktarı yaklaşık 9.35 gr/kg dır. Buradaki RH ifadesi izafi nem miktarı olup aynı kuru termo metre sıcaklığında havanın taşıyabileceği maksimum nem miktarının oransal ifadesidir. Bu örmekte geçen değerlerleri MTH için Psikrometrik diagram yazılımı ile çok rahat bir şekilde bulabilirsiniz.

Şekilde görülen 1 noktası 24°C kuru termometre sıcakılığına ve %50 RH izafi neme sahiptir. Bu değerler hemen hemen oturma odası veya yatka odası konfor değerleri ile örtüşmektedir. 1 noktasının bir diğer standart atmosfer özelliği ise çiğlenme noktasıdır.Çiğlenme sıcaklığı hava içerisindeki su buharının, buhar fazından su fazına geçiş sıcakılığdır. Bu örnekte 12.94 °C kuru ve yaş termometre sıcaklığına denk gelmektedir.

Bu küçük psikrometrik hatırlatmadan sonra yoğuşma konusuna geri dönelim, Mahalimizi çevreyen yapı bileşenlerini yüzey sıcaklıkları ve bu yapı bileşenlerini oluşturan yapı malzemeleri katmanları arasındaki sıcaklıklar, bu yapı bileşenlerinde bir yoğuşma olup olmıyacağını belirler. Şekilde bir yapı bileşenini oluşturan yapı malzmeleri katmanları arasındaki doymuş su buharı basıncı grafiğini görüyorsunuz.

1-2-3-4 nolu katmanlar arasında, iç yüzeyden dış yüzeye doğru olmakla berber, doymuş su buharı basıncının düşüşünü izlliyebilirsiniz. MTH için K değeri hesabı modülünde katmanlar arasındaki sıcaklık ve doymuş subuharı basıncı değerleri otomatik olarak hesaplanıyor.

Yoğuşma ve buhar geçişi hesap penceresindeki dört sekmeyi sıra ile gezerek ilgili hesapların otomatik olarak yapılmasını sağlıyabilirsiniz. Yoğuşma ve buhar geçiş hesaplarındaki kriter yoğuşan suyun miktarının 1 kg/m2 den küçük olması ve buharlaşan suyun kütlesinin yoğuşandan fazla olmasıdır. Bu kritik kontrolü ve diğer hesapları MTH için K değeri hesabı sizin için kolaylıkla yapabilmektedir.

Kalorifer projemizi oluşrutan tüm yapı bileşenleri için örnek uygulamayı yapmak sadece dakikalar alıyor, sizede çayınızı veya kahvenizi içmek için bol bol vakit kalıyor. Bir dahaki yazımda örnek kalorifer tesisatı projesi için ısı yalıtım formu hazırlanmasını irdeliyeceğiz. Hoşçakalın.

By-Pass Oranları..

Merhaba arkadaşlar;

Merkezi sistem klima satrallerinde yüksek debili sevk havasını şartlandırmak ve istenilen konfor şartlarında tutabilmek için soğutma yükünün dikkatlice analiz edilmesi ve klima cihazının projeye uygun seçilmesi esastır. Uygulamada sistem üzerinde tam kontrolü sağlamak için her zaman diğer karışım ve kontrol aparatları sistemde techiz edilir, pik yükün değişmesi, dizayn değerlerinin gün içindeki dış ortam şartlarına uymaması, vb bir çok nedenden ötürü otomatik kontrol ve bina yönetim sistemleri projeye eklenmelidir. Bunun yanında klima satrallerinin etkin olarak tam istenilen şartlarda çalışması için elimizdeki en etkin enstürüman by-pass faktörüdür. Kabaca serpantinden şartlanmadan geçen hava olarak tanımlıyabileceğimiz by-pass havası, havanın projelendirilmiş santralden çıkış noktasına ulaşılabilmesi için göz önünde bulundurulmalıdır.

Çeşitli uygulamalar için tercih edilebilecek by-pass faktörü aşağıda dikkatinize sunulmuştur.

Konutlar : 0.3 ile 0.5
Küçük mağazalar : 0.2 ile 0.3
Alışveriş merkezleri : 0.1 ile 0.2
Fabrikalar : 0.05 ile 0.1
Hastane ameliyat odaları : 0 ile 0.1

Oranlardan anlaşılacağı üzere ortama gönderilecek sevk havası noktasının en hassas şekilde belirlenmesinde düşük by-pass oranlarını tercih etmek daha uygun olacaktır.

MTH için psikrometrik diagram yazılımında by-pass oranı kullanıcıya sunularak daha hassas bir hesap yapılması sağlanıyor. 16 çeşit hazır proses içinden seçeceğiniz projenize uygun prosesler içerisinde by-pass oranının değişiminin sevk havası sıcaklığı üzerindeki etkisi aşağıdaki proseslerde açıkca görülüyor.

Şekil.1 by-pass oranı 0.1

Şekil.2 by-pass oranı 0.2

Birdahaki yazıda görüşmek üzere…

AutoCAD’de Örnek Bir Kalorifer Projesi III..

Merhaba;

Geçen yazımda özellikle kalorifer tesisatlarında boru çaplandırması ile ilgili bilgilerimi sizlerle paylaşmıştım, bu yazımda ise örnek kalorifer tesisatı projemize ısı yalıtım formunun hazırlanması ile devam ediyoruz.

Binalarda enerji verimliliği ile ilgili olarak 29 Nisan 1998 tarihinde yayımlanan tavsiye niteliğindeki, TS 825 "Binalarda Isı Yalıtım Kuralları" standardı; 14 Haziran 1999 tarih ve 23725 sayılı resmi gazetede yayımlanarak ve bu standardın paralelinde hazırlanan "Binalarda Isı Yalıtım Yönetmenliği'nin" 08 Mayıs 2000 tarih 24043 sayılı resmi gazetede yer alması ile 14 Haziran 2000 tarihinden itibaren uygulaması zorunlu standart olarak yürürlüğe girmiştir. Yeni inşa edilecek bütün yapılarda ve mevcut yapıların alanlarının %15’i ve daha yukarı oranlarda tadilat işlerinde ısı yalıtım projesinin yapılması zorunludur. Isı yalıtım hesaplarında özellikle göz önüne alınması gereken bir kaç faktör vardır, bu faktörler binanın mimari özellikleri, ısıtma sisteminin karakteristiği, iç ve dış iklim koşulları, güneş enerjisi ve iç ısı kazançlarıdır.

Isı yalıtım projesi binanın dış yapı kabuğunun yapısal özellikleri ile ve bu yapı kabuğunun enerji transferinin izin verilen sınır değerler içinde kalması ile ilgilenir. Yapı dış kabuğunu oluşturan Dış duvar, Dış pencere, Çatı, Toprak temeslı döşeme, vb. Yapı bileşenlerinin hesaplanan ısı iletim katsayısı (k) değerlerinin yönetmeliğe uygun olması ve yoğuşma ve buhar geçişininde yine izin verilen değerler içinde kalması gerekir. Bunun yanında uygun olmayan k değerleri ile de yine uygun bir ısı yalıtım formu hazırlanabilir, bu tamamen yapının mimari karakterisliğine ve saydam/opak alanların oranına bağlıdır.

Isı yalıtım projesinde belirtilmesi gereken binanın özgül ısı kaybı ve yıllık ısıtma enerjisi ihtiyacı çizelgeler halinde hazırlanmalı ve idareye Isı yalıtım projesi başlığı altında sunulmalıdır. Bahsi geçen çizelgeleri hazırlamak çok zor olmamakla beraber devamlı tekrarlanan işlerde hata yapma payının yüksek olması nedeniyle ve zamandan tasarruf edilmesini sağlamak için bizler ısı yalıtım hesaplarında MTH için K Değeri Hesabı yazılımını tercih ediyoruz. Birkaç tıklama ile birlikte ısı yalıtım formu hazırlanabiliyor.

Isı Yalıtım projesi hazırlanmasındaki ilk basamak yapının ısı ihtiyacı kimlik belgesinin hazırlanmasıdır. Isı ihtiyacı kimlik belgesi projeyi yapan projeci ve yapının bilgilerinin yer aldığı standart bir föydür. Bu form üzerinde ayrıca ısı yalıtım hesapları ile ortaya çıkan yapının müsade edilen maksimum yıllık ısıtma enerjisi ihtiyacı ile hesaplanan yıllık ısıtma enerjisi ihtiyacı bilgileri, Binanın enerji verimliliği indeksi bulunur.

Binanın özgül ısı kaybı hesabı çizelgesini hazırlamak için binayı oluşturan dış yapı kabunun mimari plan veya görünüş resimlerinden irdelenmesi gerekecektir. Dış pencereler için yapının hangi yönünde hangi bileşenin ne kadar alan kapladığının hesaplanması gerekecektir. Ayrıca gölgeleme faktörleri olan r ve gL değerleride yine dikkate alınmalıdır.

r=0.8 ayrık ve az katlı binaların bulunduğu bölgelerde,

r=0.6 Ağaçlardan kaynaklanan gölgelemeye maruz,

r=0.5 Bitişik nizam veya çok katlı binaların bulunduğu bölgelerde.

gL=0.85 Tek cam için

gL=0.75 Çok katlı cam (berrak) için

gL=0.50 ısıl geçirgenlik değeri 2.0 watt/m2K olan ısı yalıtımı üniteleri için

Bina özgül ısı kaybı (H) değeri H = Hi + Hh yoluyla bulunur. Bu formuüldeki Hi iletim yoluyla ısıkaybı, Hh ise havalandorma yolu ile ısı kaybıdır.

Hi = nAxU + IxUi değeri ile tespit edilir. Bu forlüde AxU binanın tüm dış yüzeylerinden oluşacak ısı kaybını, IxUi de ısı köprüleri ile oluşabilecek ısı kaybını sembolize eder.

nAxU = UDxAD + UpxAp + 0.8 + UTxAT + 0.5 + UtxAt + UdxAd + 0.5 + UdiscxAdisc olarak bulunabilir.

Buna göre binayı çevreleyen dış yapı kabuğuından oluşacak nAxU değeri ile ısı köprülerinden oluşacak IxUi değeri bina özgül ısı kaybının bulunmasında Hi değerinin tespit edilmesi için kullanılır. Havalandırma yoluyla oluşacak ısı kaybı değerinin bulunması için aşağıdaqki yöntem kullanılabilir.

Hh = 0.33 nh x Vh

Bu förmülde

Hh : havalandırma yoluyla oluşan ısı kaybı (W/K)

0.33 : ortalama iç hava yoğunluğu x ısınma ısısı

nh : değişim katsayısı

Vh : Bina bürüt hacmi (m3) ( 0.8 x Bina hacmi)

Olarak kullanılabilir.

Isı yalıtım formu hazırlanmasında son aşama, Yıllık ısıtma enerjisi ihtiyaç çizelgesinin hazırlanmasıdır. Bu çizelge bina özgül ısı kaybı değeri, aylık sıcaklık farkları ve güneş ısı kazançlarını da dikkate alarak kazanç kullanım faktörü oluşturur ve binanın yıllık ısıma ihtiyacını tespit eder.

Kazanç kullanım faktörünü açmak gerekirse, yapının ısıtma ihtiyacının azaltılmasını sağlayacak, ısı kaybı değerinin güneş ve iç kazançların toplanıma oranlanmasına kazanç kullanım faktörü diyebiliriz.

KKOay = ( F g ay + F i ay ) / ( H x (T i ay – T d ay)

Bu formülde

F g ay : Aylık ortalama güneş enerjisi kazançları (W)

F i ay : Aylık ortalama içn kazançlar (W)

H : bina özgül ısı kaybı (W/K)

T i ay : aylık ortalama iç sıcaklık (°C) (19 alınır)

T d ay : aylık ortalama dış sıcaklık (°C) (8 alınır)

Son olarak bu hesap için olması gereken enerji ihtiyacı ve hesaplanan enerji ihtiyacı değerleri kontrol edilerek hesabın standarda uygunluğu kontrol edilir. Hesaplanan ısıtma enerji ihtiyacı değeri, bu hesap için olması gereken ısıtma enerji ihtiyacından küçük veya eşit çıkmalıdır. Bu hesaplar sırasında da kullandığımız bir çok tablo ve katsayı mevcuttur. Isı yalıtım standardını daha iyi anlamak ve özümsemek istiyorsanız benim tavsiyem Makine mühendisleri odası yayını olan Binalarda ısı yalıtım proje hazırlama easaları, yayın no MMO/247/2000 kitabını edinmenizdir. Tabiki bu yayını edinmekle işleriniz hızlanmıyacak, projelerini bir anda çözülmeyecektir, eğer böyle bir sihirli deynek arıyorsanız adresi biliyorsunuz MTH için K Değeri Hesabı.

Bir dahaki yazımda ısı kaybı hesabına bir giriş yaparak AutoCAD’de örnek bir kalorifer projesi çalışmamıza hız katmış olacağız. Hoşçakalın.

Ürün İnceleme : Ezinç'ten Superline XL FSB Meander Selektif Yüzeyli Güneş Kolektörü

Ezinç A.Ş.?nin geçtiğimiz yıllar itibariyle üretimini gerçekleştirdiği ve yurtdışı pazarlarında satışını yaptığı, ilk olarak Trabzon?da yapımı Çevre ve Şehircilik Bakanlığı tarafından gerçekleştirilen Trabzon 2000 Kişilik Öğrenci Yurdu projesinde kullanılan Low Flow akışlı, Superline XL FSB Meander (Kıvrımlı Tek Kanallı Absorberli) Güneş Kolektörü, klasik selektif yüzeyli bakır borulu güneş kolektörlerden farklı olarak, içerisinde bulunan ısı taşıyıcı bakır boru dağılımında değişiklikler göstermektedir. Klasik güneş kolektörlerinde paralel ızgara şeklinde dağıtımı gerçekleştirilen ısı taşıyıcı boruları, Superline XL FSB Menader Güneş kolektörü?nde kıvrımlı ve tek kanal bakır boru şeklinde (serpantin şeklinde) bulunmaktadır. Bu özellik düşük ışınım miktarına ve güneşlenme süresine sahip yerlerde; örneğin ülkemizin kuzey bölgelerinde Low Flow (düşük akışlı) işletim şeklinde yüksek verimlerin alınmasını sağlamaktadır. Bu kolektörlerin Low Flow (düşük akışlı) işletme şeklinde 1 m²den geçmesi gereken minimum 15 litre/h m², maksimum debi miktarı 30 litre/h m² olarak belirlenmiştir.

Kaynak TesisatMarket Dergisi.

AutoCAD’de Boru Çaplandırma III

Merhaba arkadaşlar,

Bugün, Kalorifer tesistı tasarımı konumuza bir virgül koymak istedim, nedeni ise yazı dizisinin ilerliyen bölümlerinde de işimize yarıyacağını düşündüğüm, mekanik tesisat projelerinde boru çapı seçimi ile ilgili pratik notlar vermek isteyişimdir. Bildiğiniz üzere mekanik tesisat projelerinde ısıtma klima soğutma tesisatları için proje tasarımları yaptığımızda, ısıl transfer için gerekli olan enerji taşınımımı genellikle soğutucu, ısıtıcı akışkanlar ile yapıyoruz.

Bu akışkanlar içerisinde çoğunlukla kullandığımız akışkanlar; su, hava, soğutucu gazlar vb dir. Bu yazımda özellikle sıhhi tesisat, kalorifer, yangın, havalandırma gibi tesisat disiplinleri için pratik boru çapı seçim tabloları ve abaklarını sizin dikkatinize sunucağım. Bu abaklar ile AutoCAD’de mekanik tesisat projeleri tasarlarken sıkça karşınıza çıkacak –acaba boru çapı ne olmalı- sorusuna bir cevap bulacaksınız. Gerçi bu soruyu sormadanda projelerini tasarlıyabilirsiniz, MTH için Proje Hesapları v2.4 modülü, mekanik tesisatta proje hesapları olarak adlandırdığımız küçük hesaplara dahil 12 çeşit hesabı sizler için bir hesap makinesi kıvraklığında hesaplıyor zaten.

Öncelikle sıhhi tesisat için, boru çapı tablosu vermek istiyorum. Bildiğiniz üzere kullanma suyu boru çapı soğuk su ve sıcak su olmak üzere iki farklı kriter dikkate alınarak bulunuyor. Kullanma soğuk suyu için genellikle Yükleme birimi (YB) diye adlandırdığımız vitrifiyelerin 5 mSS akma basıncı altında vermiş oldukları maksimum su debisi dikkate alınıyor.

Buna göre kullanma soğuk suyu tablosunu vermeden önce çeşitli vitrifiyelerin YB katsayılarına bakmakta fayda var.

Vitrifiye	YB
Banyo – Duş	2.5
Eviye – Şofben	1.0
Çamaşır musluğu	1.0
Lavabo bide	0.5
Hela – Pisuar	0.5
Kurna	2.5
Bulaşık mak. Musluğu	1.0

Yükleme Birimleri sistem debisininde boyutsuz bir katsayısı olduğunu düşünürsek, boru çapı ve hidrofor seçimlerinde de yükleme birimleri Lt/Sn. Birim dönüşümü yapılarak tesisatın ve yapının her hangi bir noktasındaki su ihtiyacı tespit edilebilir.

Q = 0.25 x √ YB

Bu formülde

Q (Lt/sn) Su debisi

0.25 Katsayı

YB Vitrifiye yükleme birimi katsayısı

Örnek olarak 125 YB olan hidrofor başlangıcındaki YB katsayısı 10 m3/h su debisine denk gelecektir.

Kullanma soğuk suyu tesisatında hız limitleri göz önüne alınarak hız, çap, basınç kaybı abaklarında yaklaşık olarak kullanılacak boru çapları tablosu aşağıdaki gibidir.

YB	Çap
1.5 ‘e kadar	½”
6.0	¾”
15	1”
41	1 ¼”
150	1 ½”
250	2”
800’e kadar	2 ½”

Kullanma sıcak suyunda ise Musluk Birimi (MB) olarak adlandırılan katsayıları kullanıyoruz. Bu katsayılar ise YB ile aynı mantıkta hazırlanmış olup, kullanma sıcak suyunda tercih edilen 65 °C sıcaklığa göre çeşitli faktörler ile YB ‘lerin düzeltilmiş halidir. Buna göre çeşitli kullanma yerleri ve vitrifiyelerdeki MB tablosu şöyle oluşuyor.

Vitrifiye	MB
Banyo – Duş	2.0
Eviye – Şofben	1.0
Çamaşır musluğu	1.0
Lavabo bide	0.5
Kurna	2.0

Yine MB katsayılarına göre kullanma sıcak suyu tesisatlarında, sistem üzerindeki minumum ve maksimum hızlar göz önüne alınarak çap tablosu aşağıdaki gibi tercih edilebilir.

MB	Çap
1.5 ‘e kadar	½”
4.5	¾”
12	1”
25	1 ¼”
40	1 ½”
50	2”
100	2 ½”
150 ‘ye kadar	3”

Kullanma sıcak suyunda eğer bir boyler cihazı ve sirkülasyon devreside varsa pratik olarak sirkülasyon hattının çapınında aynı yerdeki kullanma sıcak suyu hattının çapını kullanarak tahmin edebiliriz. Bunu için aşağıdaki kullanma sıcak suyu sirkülasyon hattı boru çapı tablosunu kullanabiliriz.

Kullanma sıcak su hattı çapı	Sirkülasyon hattı çapı
½”	½”
¾”	½”
1”	½”
1 ¼”	¾”
1 ½”	1”
2”	1 ¼”
2 ½”	1 ½”
3”	2”

Kalorifer tesisatlarında boru çapı ve basınç kaybı değerleri yine kesin hesap ile yapılması gerekmekte olup, pratik olarak 90/70 rejimli bir sistemde tesisat üzerindeki klasik su hızları düşünülerek dikişli borular için aşağıdaki çap tablosu kullanılabilir. Isıl yükleri tarif etmekte kullandığımız MKS birim sistemi Kcal/h ve SI birim sistemi Watt değerlerine göre tespit edilen hat yüklerinden boru çapı tahmini yapabiliriz.

Kcal/h	Çap
2,479 ‘a kadar	½”
5,999	¾”
11,999	1”
23,999	1 ¼”
34,999	1 ½”
69,000	2”
114,999	2 ½”
164,999	3”
249,999	4”
600,000	5”
600,000 yukarısı	6”

Bu tablo 90/70 °C çalışma rejimine ait, 20°C dt ile çalışan bir sisteme aittir. Bu tabloyu soğutma suyuna uygulamak isterseniz değerleri 20’ye bölüp, soğutma sisteminizin dt değeri ile yeterli olacaktır. ;)

Sanırım bukadar tablo şimdilik yeterli olacak. Tüm mekanik tesisat hesapları işin boyutu ne olursa olsun “Kesin Hesap” mantığı ile hazırlanmalıdır. Bu konularda zorlanıyorsanız MTH – Mekanik Tesisat Hesapları yazılımı size en büyük yardımı sunacaktır.

Hoşçakalın.

AutoCAD’de Basınçlı Kap Çizimleri..

Merhaba arkadaşlar,

Uzun zamandan beridir, AutoCAD ortamında basınçlı kap çizimleri ile ilgili sizi bilgilendirmek istiyordum. Mekanik tesisat konusu dışında ayrıca uzmanlık isteyen basınçlı kap tasarımı özellikle ASME, AD-Merkbaltt, DIN, vb. Standartların emrettiği hesap ve çizim yöntemleri ile tasarlanması gerekiyor, ülkemizde Türk loydu, bureau veritas, vb. Kurumlar tarafından denetlenen ve onaylanan bu proje ve imalatlar günlük hayatımızın her kısmında karşımızda çıkıyor. Belkide bilmeden nimetlerinden faydalandığımız basınçlı kaplar ile günlük hayatımız çok çok kolaylaşıyor, bunun yanında bünyelerindeki yüksek basınç yüzünden her zaman bir risk unsuru oluşturuyorlar.

Basınçlı kaplara örnek olarak, kızgın yağ ve buhar kazanları, eşanjörler, hava veya gaz tankları, transport tankları gösterebiliriz. Kızgın yağ kazanları ve eşanjörlerde özellikle ısıtıcı yüzeyi oluşturan serpantin tasarımı ve hesapları büyük önem taşımakta. Bunun yanında basınçlı gaz ve hava depoları ve tanklarındaki imalat usülleride proje üzerinde özellikle belirtilmesi gerek bazı detayları içeriyor.

Bu detayların başında, gövde ve bombe mukavemet detayları gelmektedir. İstenilen çalışma şartlarını sağlıyacak şekilde dizayn edilen basınçlı tanklar için çalışma şartlarını bünyesinde barındıran bir isim plakası etiketi dizayna eklenmeli ve bu etiket üzerinde çalışma şartları belirtilmelidir. Aşağıda örnek bir isim plakası etiketi bulacaksınız.

Bu etiket bilgisinde bulunan değerler göz önüne alınarak gövde ve bombe mukavemet hesabı aşağıdaki şekilde yapılabilir.

Görüldüğü üzere gövde kalınlığı en az 3.38 mm’lik saçdan imal edilmesi gerekiyor, piysada bulunan standar kalınlıklardan Ereğli 3237 malzemeye göre 5 mm lik çelik saç tercih edilmiş bu imalat için.

Gövde kalınlığı gibi bombe kalınlığıda benzer yöntemler ile hesaplanabilir. Bu örneğimizde bombe eliptik ve ısıl işlem olmadan şekilllendirilmiş olarak seçildi. Eliptik ve torisferik bombe çizimi sırasında kullanacağımız detaylar aşağıda verilmiştir.

DIN 28013-28014 Yüksek basınçlı kaplar için Eliptik Bombe çizim dataları

D (mm)	S (mm)	Dp (mm)	H2 (mm)	V (dm3)	M (kg/mm)
300	3-12	400	78	3.5	1
600	3-20	760	156	28	3.6
1000	3-30	1230	260	130	9.5
1250	3-30	1530	325	254	14.7
1600	3-30	1950	416	532	23.9

DIN 28011-28012 Yüksek basınçlı kaplar için Torisferik Bombe çizim dataları

D (mm)	S (mm)	Dp (mm)	H2 (mm)	V (dm3)	M (kg/mm)
300	3-12	380	60	2.7	0.9
600	3-20	720	120	21.6	3.2
1000	3-30	1180	200	100	8.7
1250	3-30	1460	250	196	13.4
1600	3-30	1860	320	410	21.6

Diğer çaplarda eliptik ve torisferik bombe çizebilmek için aşağıdaki formülleri kullanabilirsiniz.

R (mm) = D

R (mm) = 0.1 x D

H1 (mm) >= 3.5 x s

H2 (mm) = 0.2 x D

H (mm) = 0.2 x D + h1

Dp (mm) = 1.12 x D + 1.7 h1 (pul çapı)

V (mm3) = 0.1 x D³ (h1=0)

M (kg) = 2 x pi x Dp² x s

Daha sonraki yazılarımızda kızgın yağ ve buhar kazanları ile hava, lpg, nlg tankları için çizim detayları ve bu cihazları bütünleyen çeşitli aparatların çizim detaylarına gireceğiz, hoşçakalın.

AutoCAD’de İzometrik Mekanik Tesisat Çizimleri Yapmak II..

Merhaba arkadaşlar,

Yazı dizimizin devamında biraz daha mesleğimize yönelik çizimler üzerinde ve autocad imkanları yanında bizimde pratik olarak hesap kitap yaparak elde edeceğimiz veriler ile çizim yapmayı irdeleyeceğiz, Hatırlarsanız geçen yazımda izometrik çizim ortamına giriş yapmış autocad de izometrik çizim için gerekli bir iki basit kaideyi gözden geçirmiştik. Bunlara ek olarak mekanik tesisat sistemlerini oluşturan cihazlar, tanklar, hava kanalları, borulama gibi çizimleri yapabilmek için bizlere gerekli bir iki hesaplamayı da gözden geçireceğiz

İlk örneğimiz kapalı genleşme deposu olarak kullanabileceğimiz bir basınçlı kap olsun. Bu çizimde genel yükseklik ve genişlik değeri belirlendikten sonra örnek tankımızın izometrik şema üzerinde tasarlanmasına sıra geliyor.

İzometrik çizimlerimiz üzerinde kullandığımız genel açı değeri 30° dir. Bunun yanında eğer 30° lik bir çizim ölçek ve kapladığı alan olarak veya irdelenmesi gereken başka bileşenlerin tam olarak çizim üzerinde ifade edilememesi gibi nedenlerden dolayı 45° veya 60° lik değerlerde seçilebilir. Normal çizimimizin yanına 30°, 45° ve 60° lik izometrikleri yerleştirmeye çalışacağız. Autocad üzerinde 30° derecelik işlemleri kolaylıkla yapabilirken diğer açılar için küçük hesap kitap işleri yapmamız gerekebilir. Bunun için yine AutoCAD bünyesinde yer alan Hesap makinesini kullanabiliriz.

İlk olarak uygun bir noktada “_line” komutu ile işe başlıyalım, bunu için konut satırında line komutu ile ilk noktayı seçtikten sonra @100<30 komutu ile ikinci noktamızı belirleyelim devamında ise

Komutlarını uygulayalım. Bombeler ve ayakların çiziminden sonra kapalı genleşme tankımız aşağıdaki çizime dönüşmüş olması gerekiyor.

Bu kısımda 30° lik izometrik çizim üzerinde iki ayrı ölçü verdim sizin için bu ölçülerden bir tanesi çizimin hizalanmış (aligned) ölçüsünü alan ve tankımızın genişliğini ifade eden 100 birimi ve tankın üstünde yer alan ve doğrusal (linear) ölçüsünü veren 86.6 birimidir. Buradan da anlaşılacağı üzere plan ve kesitler üzerinde bir objenin %100 ölçüsünü kullanırken 30° derecelik bir çizimde bu ölçülerin cos(30) x değer ile ifade edilen geometrik uzunluğunun kullanıldığıdır. Hep özenerek baktığımız ve beğenerek oynadığımız 3D oyunların yazılım motorlarının uyguladığı tek kuram olan bir objenin sizin bakış açınıza göre şeklinin yeniden hesaplanmasını sağlayan sihirli süreç de budur. Şimdi elimizde sihirli değnek olduğuna göre 45° ve 60° dereceler içinde bu süreci işletelim. Aslında yine autocad üzerinde 45 ve 60 dereceler için polar yöntem ile bilgi girişi yapabilirken bu sefer offset komutu ile işlerimizi biraz daha tasarı geometride yoğunlaştıralım.

Biraz önceki fonksiyonu kullanarak 100 birim değerin 45° üzerindeki ifadesine bir bakalım

Cos(45) x 100 = 70.71 bu değeri çizimimizde kullanmak üzere offset komutu ile işletelim ve kapalı genleşme tankının uzun kenarlarını offset değeri 70.71 olacak şekilde oluşturalım. Daha sonra yine line komutu ile tankın alt ve üst sınırlarını işaretleyelim ve bombelerimiz ile tank ayaklarını da çizime ekleyelim

Son olarak 60° lik izometrik çizimi de aynı yöntemler ile çizimimize dahil edelim. Görüldüğü üzere açı değerimiz büyüdükçe çizime hem 3D görüntüsü hakim olmakta hem de çizim içerisinde objelerin arkasında kalan kısımlar daha da azalmaktadır. Özellikle bu yazımızdaki genleşme tankına benzeye ve tesisata birçok fittings ile bağlanan tanklar, kazanlar ve AHU batarlayalarının izometrik çizimlerinde bu husus bizlere gayet kolaylık sağlayacaktır.

Bir dahaki yazımda hava kanalları ve borulama ile ilgili izometrik çizimlerin yapılmasına dair pratik noktalara değinmeye çalışacağım. Hoşçakalın.